เมนู

4. เทวทูตวคฺโค

1. สพฺรหฺมกสุตฺตวณฺณนา

[31] จตุตฺถสฺส ปฐเม อชฺฌาคาเรติ สเก ฆเรฯ ปูชิตา โหนฺตีติ ยํ ฆเร อตฺถิ, เตน ปฏิชคฺคิตา โคปิตา โหนฺติฯ อิติ มาตาปิตุปูชกานิ กุลานิ มาตาปิตูหิ สพฺรหฺมกานีติ ปกาเสตฺวา อิทานิ เนสํ สปุพฺพาจริยกาทิภาวํ ปกาเสนฺโต สปุพฺพาจริยกานีติอาทิมาหฯ ตตฺถ พฺรหฺมาติอาทีนิ เตสํ พฺรหฺมาทิภาวสาธนตฺถํ วุตฺตานิฯ พหุการาติ ปุตฺตานํ พหูปการาฯ อาปาทกาติ ชีวิตสฺส อาปาทกาฯ ปุตฺตกานํ หิ มาตาปิตูหิ ชีวิตํ อาปาทิตํ ปาลิตํ ฆฏิตํ อนุปฺปพนฺเธน ปวตฺติตํฯ โปสกาติ หตฺถปาเท วฑฺเฒตฺวา หทยโลหิตํ ปาเยตฺวา โปเสตาโรฯ อิมสฺส โลกสฺส ทสฺเสตาโรติ ปุตฺตานํ หิ อิมสฺมิํ โลเก อิฏฺฐานิฏฺฐารมฺมณสฺส ทสฺสนํ นาม มาตาปิตโร นิสฺสาย ชาตนฺติ อิมสฺส โลกสฺส ทสฺเสตาโร นามฯ

พฺรหฺมาติ มาตาปิตโรติ เสฏฺฐาธิวจนํฯ ยถา พฺรหฺมุโน จตสฺโส ภาวนา อวิชหิตา โหนฺติ เมตฺตา กรุณา มุทิตา อุเปกฺขาติ, เอวเมว มาตาปิตูนํ ปุตฺตเกสุ จตสฺโส ภาวนา อวิชหิตา โหนฺติฯ ตา ตสฺมิํ ตสฺมิํ กาเล เวทิตพฺพา – กุจฺฉิคตสฺมิํ หิ ทารเก ‘‘กทา นุ โข ปุตฺตกํ อโรคํ ปริปุณฺณงฺคปจฺจงฺคํ ปสฺสิสฺสามา’’ติ มาตาปิตูนํ เมตฺตจิตฺตํ อุปฺปชฺชติฯ ยทา ปเนส มนฺโท อุตฺตานเสยฺยโก อูกาหิ วา มงฺกุลาทีหิ ปาณเกหิ ทฏฺโฐ ทุกฺขเสยฺยาย วา ปน ปีฬิโต ปโรทติ วิรวติ, ตทาสฺส สทฺทํ สุตฺวา มาตาปิตูนํ การุญฺญํ อุปฺปชฺชติ, อาธาวิตฺวา วิธาวิตฺวา กีฬนกาเล ปน โลภนียวยสฺมิํ วา ฐิตกาเล ทารกํ โอโลเกตฺวา มาตาปิตูนํ จิตฺตํ สปฺปิมณฺเฑ ปกฺขิตฺตสตวิหตกปฺปาสปิจุปฏลํ วิย มุทุกํ โหติ อาโมทิตํ ปโมทิตํ, ตทา เตสํ มุทิตา ลพฺภติฯ ยทา ปเนส ปุตฺโต ทาราภรณํ ปจฺจุปฏฺฐาเปตฺวา ปาฏิเยกฺกํ อคารํ อชฺฌาวสติ, ตทา มาตาปิตูนํ ‘‘สกฺโกติ ทานิ โน ปุตฺตโก อตฺตโน ธมฺมตาย ยาเปตุ’’นฺติ มชฺฌตฺตภาโว อุปฺปชฺชติ, ตสฺมิํ กาเล อุเปกฺขา ลพฺภตีติ อิมินา การเณน ‘‘พฺรหฺมาติ มาตาปิตโร’’ติ วุตฺตํฯ

ปุพฺพาจริยาติ วุจฺจเรติ มาตาปิตโร หิ ชาตกาลโต ปฏฺฐาย ‘‘เอวํ นิสีท, เอวํ ติฏฺฐ, เอวํ คจฺฉ, เอวํ สย, เอวํ ขาท, เอวํ ภุญฺช, อยํ เต, ตาตาติ วตฺตพฺโพ, อยํ ภาติกาติ, อยํ ภคินีติ, อิทํ นาม กาตุํ วฏฺฏติ, อิทํ น วฏฺฏติ, อสุกํ นาม อุปสงฺกมิตุํ วฏฺฏติ, อสุกํ น วฏฺฏตี’’ติ คาหาเปนฺติ สิกฺขาเปนฺติฯ อถาปรภาเค อญฺเญ อาจริยา หตฺถิสิปฺปอสฺสสิปฺปรถสิปฺปธนุสิปฺปถรุสิปฺปมุทฺทาคณนาทีนิ สิกฺขาเปนฺติฯ

อญฺโญ สรณานิ เทติ, อญฺโญ สีเลสุ ปติฏฺฐาเปติ, อญฺโญ ปพฺพาเชติ, อญฺโญ พุทฺธวจนํ อุคฺคณฺหาเปติ, อญฺโญ อุปสมฺปาเทติ, อญฺโญ โสตาปตฺติมคฺคาทีนิ ปาเปติฯ อิติ สพฺเพปิ เต ปจฺฉาจริยา นาม โหนฺติ, มาตาปิตโร ปน สพฺพปฐมา, เตนาห – ‘‘ปุพฺพาจริยาติ วุจฺจเร’’ติฯ ตตฺถ วุจฺจเรติ วุจฺจนฺติ กถิยนฺติฯ อาหุเนยฺยา จ ปุตฺตานนฺติ ปุตฺตานํ อาหุตํ ปาหุตํ อภิสงฺขตํ อนฺนปานาทิํ อรหนฺติ, อนุจฺฉวิกา ตํ ปฏิคฺคเหตุํฯ ตสฺมา ‘‘อาหุเนยฺยา จ ปุตฺตาน’’นฺติ วุตฺตํฯ ปชาย อนุกมฺปกาติ ปเรสํ ปาเณ อจฺฉินฺทิตฺวาปิ อตฺตโน ปชํ ปฏิชคฺคนฺติ โคปายนฺติฯ ตสฺมา ‘‘ปชาย อนุกมฺปกา’’ติ วุตฺตํฯ

นมสฺเสยฺยาติ นโม กเรยฺยฯ สกฺกเรยฺยาติ สกฺกาเรน ปฏิมาเนยฺยฯ อิทานิ ตํ สกฺการํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อนฺเนนา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ อนฺเนนาติ ยาคุภตฺตขาทนีเยนฯ ปาเนนาติ อฏฺฐวิธปาเนนฯ วตฺเถนาติ นิวาสนปารุปนเกน วตฺเถนฯ สยเนนาติ มญฺจปีฐานุปฺปทาเนนฯ อุจฺฉาทเนนาติ ทุคฺคนฺธํ ปฏิวิโนเทตฺวา สุคนฺธกรณุจฺฉาทเนนฯ นฺหาปเนนาติ สีเต อุณฺโหทเกน, อุณฺเห สีโตทเกน คตฺตานิ ปริสิญฺจิตฺวา นฺหาปเนนฯ ปาทานํ โธวเนนาติ อุณฺโหทกสีโตทเกหิ ปาทโธวเนน เจว เตลมกฺขเนน จฯ เปจฺจาติ ปรโลกํ คนฺตฺวาฯ สคฺเค ปโมทตีติ อิธ ตาว มาตาปิตูสุ ปาริจริยํ ทิสฺวา ปาริจริยการณา ตํ ปณฺฑิตมนุสฺสา อิเธว ปสํสนฺติ , ปรโลกํ ปน คนฺตฺวา สคฺเค ฐิโต โส มาตาปิตุอุปฏฺฐาโก ทิพฺพสมฺปตฺตีหิ อาโมทติ ปโมทตีติฯ

2. อานนฺทสุตฺตวณฺณนา

[32] ทุติเย ตถารูโปติ ตถาชาติโกฯ สมาธิปฏิลาโภติ จิตฺเตกคฺคตาลาโภฯ อิมสฺมิํ จ สวิญฺญาณเกติ เอตฺถ อตฺตโน จ ปรสฺส จาติ อุภเยสมฺปิ กาโย สวิญฺญาณกฏฺเฐน เอกโต กตฺวา อิมสฺมินฺติ วุตฺโตฯ อหงฺการมมงฺการมานานุสยาติ อหงฺการทิฏฺฐิ จ มมงฺการตณฺหา จ มานานุสโย จาติ อตฺตโน จ ปรสฺส จ กิเลสาฯ นาสฺสูติ น ภเวยฺยุํฯ พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตสูติ รูปนิมิตฺตํ, สทฺทนิมิตฺตํ, คนฺธนิมิตฺตํ, รสนิมิตฺตํ, โผฏฺฐพฺพนิมิตฺตํ, สสฺสตาทินิมิตฺตํ, ปุคฺคลนิมิตฺตํ ธมฺมนิมิตฺตนฺติ เอวรูเปสุ จ พหิทฺธา สพฺพนิมิตฺเตสุฯ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺตินฺติ ผลสมาธิญฺเจว ผลญาณญฺจฯ สิยาติ ภเวยฺยฯ

อิธานนฺท, ภิกฺขุโนติ, อานนฺท, อิมสฺมิํ สาสเน ภิกฺขุโนฯ เอตํ สนฺตํ เอตํ ปณีตนฺติ นิพฺพานํ ทสฺเสนฺโต อาหฯ นิพฺพานํ หิ กิเลสานํ สนฺตตาย สนฺตํ นาม, นิพฺพานํ สนฺตนฺติ สมาปตฺติํ อปฺเปตฺวาว ทิวสมฺปิ นิสินฺนสฺส จิตฺตุปฺปาโท สนฺตนฺเตว ปวตฺตตีติปิ สนฺตํฯ ปณีตนฺติ สมาปตฺติํ อปฺเปตฺวา นิสินฺนสฺสาปิ จิตฺตุปฺปาโท ปณีตนฺเตว ปวตฺตตีติ นิพฺพานํ ปณีตํ นามฯ สพฺพสงฺขารสมโถติอาทีนิปิ ตสฺเสว เววจนานิฯ ‘‘สพฺพสงฺขารสมโถ’’ติ สมาปตฺติํ อปฺเปตฺวา นิสินฺนสฺส หิ ทิวสภาคมฺปิ จิตฺตุปฺปาโท สพฺพสงฺขารสมโถเตว ปวตฺตติ…เป.… ตถา ตีสุ ภเวสุ วานสงฺขาตาย ตณฺหาย อภาเวน นิพฺพานนฺติ ลทฺธนาเม ตสฺมิํ สมาปตฺติํ อปฺเปตฺวา นิสินฺนสฺส จิตฺตุปฺปาโท นิพฺพานํ นิพฺพานนฺเตว ปวตฺตตีติ สพฺพสงฺขารสมโถติอาทีนิ นามานิ ลภติฯ อิมสฺมิํ ปน อฏฺฐวิเธ อาโภคสมนฺนาหาเร อิมสฺมิํ ฐาเน เอโกปิ ลพฺภติ, ทฺเวปิ สพฺเพปิ ลพฺภนฺเตวฯ

สงฺขายาติ ญาเณน ชานิตฺวาฯ ปโรปรานีติ ปรานิ จ โอปรานิ จฯ ปรอตฺตภาวสกอตฺตภาวานิ หิ ปรานิ จ โอปรานิ จาติ วุตฺตํ โหติฯ ยสฺสาติ ยสฺส อรหโตฯ อิญฺชิตนฺติ ราคิญฺชิตํ โทสโมหมานทิฏฺฐิกิเลสทุจฺจริติญฺชิตนฺติ อิมานิ สตฺต อิญฺชิตานิ จลิตานิ ผนฺทิตานิฯ นตฺถิ กุหิญฺจีติ กตฺถจิ เอการมฺมเณปิ นตฺถิฯ สนฺโตติ ปจฺจนีกกิเลสานํ สนฺตตาย สนฺโตฯ วิธูโมติ กายทุจฺจริตาทิธูมวิรหิโตฯ อนีโฆติ ราคาทิอีฆวิรหิโตฯ นิราโสติ นิตฺตณฺโหฯ อตารีติ ติณฺโณ อุตฺติณฺโณ สมติกฺกนฺโตฯ โสติ โส อรหํ ขีณาสโวฯ ชาติชรนฺติ เอตฺถ ชาติชราคหเณเนว พฺยาธิมรณมฺปิ คหิตเมวาติ เวทิตพฺพํฯ อิติ สุตฺตนฺเตปิ คาถายปิ อรหตฺตผลสมาปตฺติเยว กถิตาติฯ