เมนู

อนุปสงฺกมิตฺวา อปฏิกฺกมิตฺวา ปน มชฺฌตฺตภาเวน ตปฺปนฺตสฺส สีตํ วูปสมฺมติ, ตสฺมา ปลาลคฺคิ วิย โกธโน ปุคฺคโล มชฺฌตฺตภาเวน อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ, น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพฯ

กลฺยาณมิตฺโตติ สุจิมิตฺโตฯ กลฺยาณสหาโยติ สุจิสหาโยฯ สหายา นาม สหคามิโน สทฺธิํจราฯ กลฺยาณสมฺปวงฺโกติ กลฺยาเณสุ สุจิปุคฺคเลสุ สมฺปวงฺโก, ตนฺนินฺนตปฺโปณตปฺปพฺภารมานโสติ อตฺโถฯ

8. คูถภาณีสุตฺตวณฺณนา

[28] อฏฺฐเม คูถภาณีติ โย คูถํ วิย ทุคฺคนฺธกถํ กเถติฯ ปุปฺผภาณีติ โย ปุปฺผานิ วิย สุคนฺธกถํ กเถติฯ มธุภาณีติ โย มธุ วิย มธุรกถํ กเถติฯ สภคฺคโตติ สภาย ฐิโตฯ ปริสคฺคโตติ คามปริสาย ฐิโตฯ ญาติมชฺฌคโตติ ญาตีนํ มชฺเฌ ฐิโตฯ ปูคมชฺฌคโตติ เสณีนํ มชฺเฌ ฐิโตฯ ราชกุลมชฺฌคโตติ ราชกุลสฺส มชฺเฌ มหาวินิจฺฉเย ฐิโตฯ อภินีโตติ ปุจฺฉนตฺถายานีโตฯ สกฺขิปุฏฺโฐติ สกฺขิํ กตฺวา ปุจฺฉิโตฯ เอหมฺโภ ปุริสาติ อาลปนเมตํฯ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วาติ อตฺตโน วา ปรสฺส วา หตฺถปาทาทิเหตุ วา ธนเหตุ วาฯ อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วาติ เอตฺถ อามิสนฺติ ลญฺโช อธิปฺเปโตฯ กิญฺจิกฺขนฺติ ยํ วา ตํ วา อปฺปมตฺตกํ อนฺตมโส ติตฺติริยวฏฺฏกสปฺปิปิณฺฑนวนีตปิณฺฑาทิมตฺตกสฺส ลญฺชสฺส เหตูติ อตฺโถฯ สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหตีติ ชานนฺโตเยว มุสาวาทํ กตฺตา โหติฯ

เนลาติ เอลํ วุจฺจติ โทโส, นาสฺส เอลนฺติ เนลา, นิทฺโทสาติ อตฺโถฯ ‘‘เนลงฺโค เสตปจฺฉาโท’’ติ (อุทา. 65) เอตฺถ วุตฺตสีลํ วิยฯ กณฺณสุขาติ พฺยญฺชนมธุรตาย กณฺณานํ สุขา, สูจิวิชฺฌนํ วิย กณฺณสูลํ น ชเนติฯ อตฺถมธุรตาย สกลสรีเร โกปํ อชเนตฺวา เปมํ ชเนตีติ เปมนียาฯ หทยํ คจฺฉติ อปฺปฏิหญฺญมานา สุเขน จิตฺตํ ปวิสตีติ หทยงฺคมาฯ คุณปริปุณฺณตาย ปุเร ภวาติ โปรีฯ ปุเร สํวฑฺฒนารี วิย สุกุมาราติปิ โปรีฯ ปุรสฺส เอสาติปิ โปรีฯ ปุรสฺส เอสาติ นครวาสีนํ กถาติ อตฺโถฯ

นครวาสิโน หิ ยุตฺตกถา โหนฺติ , ปิติมตฺตํ ปิตาติ, มาติมตฺตํ มาตาติ, ภาติมตฺตํ ภาตาติ วทนฺติฯ เอวรูปี กถา พหุโน ชนสฺส กนฺตา โหตีติ พหุชนกนฺตาฯ กนฺตภาเวเนว พหุโน ชนสฺส มนาปา จิตฺตวุทฺธิกราติ พหุชนมนาปา

9. อนฺธสุตฺตวณฺณนา

[29] นวเม จกฺขุ น โหตีติ ปญฺญาจกฺขุ น โหติฯ ผาติํ กเรยฺยาติ ผีตํ วฑฺฒิตํ กเรยฺยฯ สาวชฺชานวชฺเชติ สโทสนิทฺโทเสฯ หีนปฺปณีเตติ อธมุตฺตเมฯ กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาเคติ กณฺหสุกฺกาเยว อญฺญมญฺญํ ปฏิพาหนโต ปฏิปกฺขวเสน สปฺปฏิภาคาติ วุจฺจนฺติฯ อยํ ปเนตฺถ สงฺเขโป – กุสเล ธมฺเม ‘‘กุสลา ธมฺมา’’ติ ชาเนยฺย, อกุสเล ธมฺเม ‘‘อกุสลา ธมฺมา’’ติ ชาเนยฺยฯ สาวชฺชาทีสุปิ เอเสว นโยฯ กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาเคสุ ปน กณฺหธมฺเม ‘‘สุกฺกสปฺปฏิภาคา’’ติ ชาเนยฺย, สุกฺกธมฺเม ‘‘กณฺหสปฺปฏิภาคา’’ติ เยน ปญฺญาจกฺขุนา ชาเนยฺย, ตถารูปมฺปิสฺส จกฺขุ น โหตีติฯ อิมินา นเยน เสสวาเรสุปิ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

น เจว โภคา ตถารูปาติ ตถาชาติกา โภคาปิสฺส น โหนฺติฯ น จ ปุญฺญานิ กุพฺพตีติ ปุญฺญานิ จ น กโรติฯ เอตฺตาวตา โภคุปฺปาทนจกฺขุโน จ ปุญฺญกรณจกฺขุโน จ อภาโว วุตฺโตฯ อุภยตฺถ กลิคฺคาโหติ อิธโลเก จ ปรโลเก จาติ อุภยสฺมิมฺปิ อปรทฺธคฺคาโห, ปราชยคฺคาโห โหตีติ อตฺโถฯ อถ วา อุภยตฺถ กลิคฺคาโหติ อุภเยสมฺปิ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกานํ อตฺถานํ กลิคฺคาโห, ปราชยคฺคาโหติ อตฺโถฯ ธมฺมาธมฺเมนาติ ทสกุสลกมฺมปถธมฺเมนปิ ทสอกุสลกมฺมปถอธมฺเมนปิฯ สโฐติ เกราฏิโกฯ โภคานิ ปริเยสตีติ โภเค คเวสติฯ เถยฺเยน กูฏกมฺเมน, มุสาวาเทน จูภยนฺติ เถยฺยาทีสุ อุภเยน ปริเยสตีติ อตฺโถฯ กถํ? เถยฺเยน กูฏกมฺเมน จ ปริเยสติ, เถยฺเยน มุสาวาเทน จ ปริเยสติ , กูฏกมฺเมน มุสาวาเทน จ ปริเยสติฯ สงฺฆาตุนฺติ สงฺฆริตุํฯ ธมฺมลทฺเธหีติ ทสกุสลกมฺมปถธมฺมํ อโกเปตฺวา ลทฺเธหิฯ