ลภนฺโต ปน ขิปฺปเมว อภิสเมสฺสตีติ อิมินา การเณน เตสํ ธมฺโม เทเสตพฺโพฯ ตติยสฺส ปน ปุนปฺปุนํ เทเสตพฺโพวฯ

3. สงฺขารสุตฺตวณฺณนา

[23] ตติเย สพฺยาพชฺฌนฺติ สทุกฺขํฯ กายสงฺขารนฺติ กายทฺวาเร เจตนาราสิํฯ อภิสงฺขโรตีติ อายูหติ ราสิํ กโรติ ปิณฺฑํ กโรติฯ วจีมโนทฺวาเรสุปิ เอเสว นโยฯ สพฺยาพชฺฌํ โลกนฺติ สทุกฺขํ โลกํฯ สพฺยาพชฺฌา ผสฺสา ผุสนฺตีติ สทุกฺขา วิปากผสฺสา ผุสนฺติฯ สพฺยาพชฺฌํ เวทนํ เวทิยตีติ สทุกฺขํ วิปากเวทนํ เวทิยติ, สาพาธํ นิรสฺสาทนฺติ อตฺโถฯ เสยฺยถาปิ สตฺตา เนรยิกาติ ยถา นิรเย นิพฺพตฺตสตฺตา เอกนฺตทุกฺขํ เวทนํ เวทิยนฺติ, เอวํ เวทิยตีติ อตฺโถฯ กิํ ปน ตตฺถ อุเปกฺขาเวทนา นตฺถีติ? อตฺถิ, ทุกฺขเวทนาย ปน พลวภาเวน สา อพฺโพหาริกฏฺฐาเน ฐิตาฯ อิติ นิรโยว นิรยสฺส อุปมํ กตฺวา อาหโฏฯ ตตฺร ปฏิภาคอุปมา นาม กิร เอสาฯ

เสยฺยถาปิ เทวา สุภกิณฺหาติ อิธาปิ เทวโลโกว เทวโลกสฺส อุปมํ กตฺวา อาหโฏฯ ยสฺมา ปน เหฏฺฐิเมสุ พฺรหฺมโลเกสุ สปฺปีติกชฺฌานวิปาโก วตฺตติ, สุภกิณฺเหสุ นิปฺปีติโก เอกนฺตสุโขว, ตสฺมา เต อคฺคเหตฺวา สุภกิณฺหาว กถิตาฯ อิติ อยมฺปิ ตตฺร ปฏิภาคอุปมา นามาติ เวทิตพฺพาฯ

โวกิณฺณสุขทุกฺขนฺติ โวมิสฺสกสุขทุกฺขํฯ เสยฺยถาปิ มนุสฺสาติ มนุสฺสานํ หิ กาเลน สุขํ โหติ, กาเลน ทุกฺขํฯ เอกจฺเจ จ เทวาติ กามาวจรเทวาฯ เตสมฺปิ กาเลน สุขํ โหติ, กาเลน ทุกฺขํฯ เตสํ หิ หีนตรานํ มเหสกฺขตรา เทวตา ทิสฺวา อาสนา วุฏฺฐาตพฺพํ โหติ, มคฺคา อุกฺกมิตพฺพํ, ปารุตวตฺถํ อปเนตพฺพํ, อญฺชลิกมฺมํ กาตพฺพนฺติ ตํ สพฺพมฺปิ ทุกฺขํ นาม โหติฯ เอกจฺเจ จ วินิปาติกาติ เวมานิกเปตาฯ เต หิ กาเลน สมฺปตฺติํ อนุภวนฺติ กาเลน กมฺมนฺติ โวกิณฺณสุขทุกฺขาว โหนฺติฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต ตีณิ สุจริตานิ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกานิ กถิตานีติ เวทิตพฺพานิฯ