เมนู

2. คิลานสุตฺตวณฺณนา

[22] ทุติเย สปฺปายานีติ หิตานิ วุทฺธิกรานิฯ ปติรูปนฺติ อนุจฺฉวิกํฯ เนว วุฏฺฐาติ ตมฺหา อาพาธาติ อิมินา อเตกิจฺเฉน วาตาปมาราทินา โรเคน สมนฺนาคโต นิฏฺฐาปตฺตคิลาโน กถิโตฯ วุฏฺฐาติ ตมฺหา อาพาธาติ อิมินา ขิปิตกกจฺฉุติณปุปฺผกชราทิเภโท อปฺปมตฺตอาพาโธ กถิโตฯ ลภนฺโต สปฺปายานิ โภชนานิ โน อลภนฺโตติ อิมินา ปน เยสํ ปฏิชคฺคเนน ผาสุกํ โหติ, สพฺเพปิ เต อาพาธา กถิตาฯ เอตฺถ จ ปติรูโป อุปฏฺฐาโก นาม คิลานุปฏฺฐากองฺเคหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต ทกฺโข อนลโส เวทิตพฺโพฯ คิลานุปฏฺฐาโก อนุญฺญาโตติ ภิกฺขุสงฺเฆน ทาตพฺโพติ อนุญฺญาโตฯ ตสฺมิญฺหิ คิลาเน อตฺตโน ธมฺมตาย ยาเปตุํ อสกฺโกนฺเต ภิกฺขุสงฺเฆน ตสฺส ภิกฺขุโน เอโก ภิกฺขุ จ สามเณโร จ ‘‘อิมํ ปฏิชคฺคถา’’ติ อปโลเกตฺวา ทาตพฺพาฯ ยาว ปน เต ตํ ปฏิชคฺคนฺติ, ตาว คิลานสฺส จ เตสญฺจ ทฺวินฺนํ เยนตฺโถ, สพฺพํ ภิกฺขุสงฺฆสฺเสว ภาโรฯ

อญฺเญปิ คิลานา อุปฏฺฐาตพฺพาติ อิตเรปิ ทฺเว คิลานา อุปฏฺฐาเปตพฺพาฯ กิํ การณา? โยปิ หิ นิฏฺฐปตฺตคิลาโน, โส อนุปฏฺฐิยมาโน ‘‘สเจ มํ ปฏิชคฺเคยฺยุํ, ผาสุกํ เม ภเวยฺยฯ น โข ปน มํ ปฏิชคฺคนฺตี’’ติ มโนปโทสํ กตฺวา อปาเย นิพฺพตฺเตยฺยฯ ปฏิชคฺคิยมานสฺส ปนสฺส เอวํ โหติ ‘‘ภิกฺขุสงฺเฆน ยํ กาตพฺพํ, ตํ กตํฯ มยฺหํ ปน กมฺมวิปาโก อีทิโส’’ติฯ โส ภิกฺขุสงฺเฆ เมตฺตํ ปจฺจุปฏฺฐาเปตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺติสฺสติฯ โย ปน อปฺปมตฺตเกน พฺยาธินา สมนฺนาคโต ลภนฺโตปิ อลภนฺโตปิ วุฏฺฐาติเยว, ตสฺส วินาปิ เภสชฺเชน วูปสมนพฺยาธิ เภสชฺเช กเต ขิปฺปตรํ วูปสมฺมติฯ โส ตโต พุทฺธวจนํ วา อุคฺคณฺหิตุํ สกฺขิสฺสติ, สมณธมฺมํ วา กาตุํ สกฺขิสฺสติฯ อิมินา การเณน ‘‘อญฺเญปิ คิลานา อุปฏฺฐาตพฺพา’’ติ วุตฺตํฯ

เนว โอกฺกมตีติ เนว ปวิสติฯ นิยามํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตนฺติ กุสเลสุ ธมฺเมสุ มคฺคนิยามสงฺขาตํ สมฺมตฺตํฯ อิมินา ปทปรโม ปุคฺคโล กถิโตฯ ทุติยวาเรน อุคฺฆฏิตญฺญู คหิโต สาสเน นาลกตฺเถรสทิโส พุทฺธนฺตเร เอกวารํ ปจฺเจกพุทฺธานํ สนฺติเก โอวาทํ ลภิตฺวา ปฏิวิทฺธปจฺเจกโพธิญาโณ จฯ ตติยวาเรน วิปญฺจิตญฺญู ปุคฺคโล กถิโต, เนยฺโย ปน ตนฺนิสฺสิโตว โหติฯ

ธมฺมเทสนา อนุญฺญาตาติ มาสสฺส อฏฺฐ วาเร ธมฺมกถา อนุญฺญาตาฯ อญฺเญสมฺปิ ธมฺโม เทเสตพฺโพติ อิตเรสมฺปิ ธมฺโม กเถตพฺโพฯ กิํ การณา? ปทปรมสฺส หิ อิมสฺมิํ อตฺตภาเว ธมฺมํ ปฏิวิชฺฌิตุํ อสกฺโกนฺตสฺสาปิ อนาคเต ปจฺจโย ภวิสฺสติฯ โย ปน ตถาคตสฺส รูปทสฺสนํ ลภนฺโตปิ อลภนฺโตปิ ธมฺมวินยญฺจ สวนาย ลภนฺโตปิ อลภนฺโตปิ ธมฺมํ อภิสเมติ, โส อลภนฺโต ตาว อภิสเมติฯ

ลภนฺโต ปน ขิปฺปเมว อภิสเมสฺสตีติ อิมินา การเณน เตสํ ธมฺโม เทเสตพฺโพฯ ตติยสฺส ปน ปุนปฺปุนํ เทเสตพฺโพวฯ

3. สงฺขารสุตฺตวณฺณนา

[23] ตติเย สพฺยาพชฺฌนฺติ สทุกฺขํฯ กายสงฺขารนฺติ กายทฺวาเร เจตนาราสิํฯ อภิสงฺขโรตีติ อายูหติ ราสิํ กโรติ ปิณฺฑํ กโรติฯ วจีมโนทฺวาเรสุปิ เอเสว นโยฯ สพฺยาพชฺฌํ โลกนฺติ สทุกฺขํ โลกํฯ สพฺยาพชฺฌา ผสฺสา ผุสนฺตีติ สทุกฺขา วิปากผสฺสา ผุสนฺติฯ สพฺยาพชฺฌํ เวทนํ เวทิยตีติ สทุกฺขํ วิปากเวทนํ เวทิยติ, สาพาธํ นิรสฺสาทนฺติ อตฺโถฯ เสยฺยถาปิ สตฺตา เนรยิกาติ ยถา นิรเย นิพฺพตฺตสตฺตา เอกนฺตทุกฺขํ เวทนํ เวทิยนฺติ, เอวํ เวทิยตีติ อตฺโถฯ กิํ ปน ตตฺถ อุเปกฺขาเวทนา นตฺถีติ? อตฺถิ, ทุกฺขเวทนาย ปน พลวภาเวน สา อพฺโพหาริกฏฺฐาเน ฐิตาฯ อิติ นิรโยว นิรยสฺส อุปมํ กตฺวา อาหโฏฯ ตตฺร ปฏิภาคอุปมา นาม กิร เอสาฯ

เสยฺยถาปิ เทวา สุภกิณฺหาติ อิธาปิ เทวโลโกว เทวโลกสฺส อุปมํ กตฺวา อาหโฏฯ ยสฺมา ปน เหฏฺฐิเมสุ พฺรหฺมโลเกสุ สปฺปีติกชฺฌานวิปาโก วตฺตติ, สุภกิณฺเหสุ นิปฺปีติโก เอกนฺตสุโขว, ตสฺมา เต อคฺคเหตฺวา สุภกิณฺหาว กถิตาฯ อิติ อยมฺปิ ตตฺร ปฏิภาคอุปมา นามาติ เวทิตพฺพาฯ

โวกิณฺณสุขทุกฺขนฺติ โวมิสฺสกสุขทุกฺขํฯ เสยฺยถาปิ มนุสฺสาติ มนุสฺสานํ หิ กาเลน สุขํ โหติ, กาเลน ทุกฺขํฯ เอกจฺเจ จ เทวาติ กามาวจรเทวาฯ เตสมฺปิ กาเลน สุขํ โหติ, กาเลน ทุกฺขํฯ เตสํ หิ หีนตรานํ มเหสกฺขตรา เทวตา ทิสฺวา อาสนา วุฏฺฐาตพฺพํ โหติ, มคฺคา อุกฺกมิตพฺพํ, ปารุตวตฺถํ อปเนตพฺพํ, อญฺชลิกมฺมํ กาตพฺพนฺติ ตํ สพฺพมฺปิ ทุกฺขํ นาม โหติฯ เอกจฺเจ จ วินิปาติกาติ เวมานิกเปตาฯ เต หิ กาเลน สมฺปตฺติํ อนุภวนฺติ กาเลน กมฺมนฺติ โวกิณฺณสุขทุกฺขาว โหนฺติฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต ตีณิ สุจริตานิ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกานิ กถิตานีติ เวทิตพฺพานิฯ