เมนู

5. อโยนิโสสุตฺตวณฺณนา

[5] ปญฺจเม อโยนิโส ปญฺหํ กตฺตา โหตีติ ‘‘กติ นุ โข, อุทายิ, อนุสฺสติฏฺฐานานี’’ติ วุตฺเต ‘‘ปุพฺเพนิวาโส อนุสฺสติฏฺฐานํ ภวิสฺสตี’’ติ จินฺเตตฺวา ลาฬุทายิตฺเถโร วิย อนุปายจินฺตาย อปญฺหเมว ปญฺหนฺติ กตฺตา โหติฯ อโยนิโส ปญฺหํ วิสฺสชฺเชตา โหตีติ เอวํ จินฺติตํ ปน ปญฺหํ วิสฺสชฺเชนฺโตปิ ‘‘อิธ, ภนฺเต, ภิกฺขุ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติฯ เสยฺยถิทํ, เอกมฺปิ ชาติ’’นฺติอาทินา นเยน โสเยว เถโร วิย อโยนิโส วิสฺสชฺเชตา โหติ, อปญฺหเมว ปญฺหนฺติ กเถติฯ ปริมณฺฑเลหิ ปทพฺยญฺชเนหีติ เอตฺถ ปทเมว อตฺถสฺส พฺยญฺชนโต ปทพฺยญฺชนํฯ ตํ อกฺขรปาริปูริํ กตฺวา ทสวิธํ พฺยญฺชนพุทฺธิํ อปริหาเปตฺวา วุตฺตํ ปริมณฺฑลํ นาม โหติ, เอวรูเปหิ ปทพฺยญฺชเนหีติ อตฺโถฯ สิลิฏฺเฐหีติ ปทสิลิฏฺฐตาย สิลิฏฺเฐหิฯ อุปคเตหีติ อตฺถญฺจ การณญฺจ อุปคเตหิฯ นาพฺภนุโมทิตาติ เอวํ โยนิโส สพฺพํ การณสมฺปนฺนํ กตฺวาปิ วิสฺสชฺชิตํ ปรสฺส ปญฺหํ นาภินุโมทติ นาภินนฺทติ สาริปุตฺตตฺเถรสฺส ปญฺหํ ลาฬุทายิตฺเถโร วิยฯ ยถาห –

‘‘อฏฺฐานํ โข เอตํ, อาวุโส สาริปุตฺต, อนวกาโส, ยํ โส อติกฺกมฺเมว กพฬีการาหารภกฺขานํ เทวานํ สหพฺยตํ อญฺญตรํ มโนมยํ กายํ อุปปนฺโน สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปชฺเชยฺยาปิ วุฏฺฐเหยฺยาปิ, นตฺเถตํ ฐาน’’นฺติ (อ. นิ. 5.166)ฯ

โยนิโส ปญฺหํ กตฺตาติอาทีสุ อานนฺทตฺเถโร วิย โยนิโสว ปญฺหํ จินฺเตตฺวา โยนิโส วิสฺสชฺชิตา โหติฯ เถโร หิ ‘‘กติ นุ โข, อานนฺท, อนุสฺสติฏฺฐานานี’’ติ ปุจฺฉิโต ‘‘อยํ ปญฺโห ภวิสฺสตี’’ติ โยนิโส จินฺเตตฺวา โยนิโส วิสฺสชฺเชนฺโต อาห – ‘‘อิธ, ภนฺเต, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป.… จตุตฺถชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อิทํ, ภนฺเต, อนุสฺสติฏฺฐานํ เอวํภาวิตํ เอวํพหุลีกตํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาราย สํวตฺตตี’’ติฯ อพฺภนุโมทิตา โหตีติ ตถาคโต วิย โยนิโส อพฺภนุโมทิตา โหติฯ ตถาคโต หิ อานนฺทตฺเถเรน ปญฺเห วิสฺสชฺชิเต ‘‘สาธุ สาธุ, อานนฺท, เตน หิ ตฺวํ, อานนฺท, อิมมฺปิ ฉฏฺฐํ อนุสฺสติฏฺฐานํ ธาเรหิฯ อิธานนฺท, ภิกฺขุ สโตว อภิกฺกมติ สโตว ปฏิกฺกมตี’’ติอาทิมาหฯ ฉฏฺฐาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

9. ขตสุตฺตวณฺณนา

[9] นวเม สุกฺกปกฺโข ปุพฺพภาเค ทสหิปิ กุสลกมฺมปเถหิ ปริจฺฉินฺโน, อุปริ ยาว อรหตฺตมคฺคา ลพฺภติฯ พหุญฺจ ปุญฺญํ ปสวตีติ เอตฺถ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกปุญฺญํ กถิตํฯ

10. มลสุตฺตวณฺณนา

[10] ทสเม ทุสฺสีลภาโว ทุสฺสีลฺยํ, ทุสฺสีลฺยเมว มลํ ทุสฺสีลฺยมลํฯ เกนฏฺเฐน มลนฺติ? อนุทหนฏฺเฐน ทุคฺคนฺธฏฺเฐน กิลิฏฺฐกรณฏฺเฐน จฯ ตญฺหิ นิรยาทีสุ อปาเยสุ อนุทหตีติ อนุทหนฏฺเฐนปิ มลํฯ เตน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล มาตาปิตูนมฺปิ สนฺติเก ภิกฺขุสงฺฆสฺสาปิ อนฺตเร โพธิเจติยฏฺฐาเนสุปิ ชิคุจฺฉนีโย โหติ, สพฺพทิสาสุ จสฺส ‘‘เอวรูปํ กิร เตน ปาปกมฺมํ กต’’นฺติ อวณฺณคนฺโธ วายตีติ ทุคฺคนฺธฏฺเฐนปิ มลํฯ เตน จ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล คตคตฏฺฐาเน อุปตาปญฺเจว ลภติ, กายกมฺมาทีนิ จสฺส อสุจีนิ โหนฺติ อปภสฺสรานีติ กิลิฏฺฐกรณฏฺเฐนปิ มลํฯ อปิจ ตํ เทวมนุสฺสสมฺปตฺติโย เจว นิพฺพานสมฺปตฺติญฺจ มิลาเปตีติ มิลาปนฏฺเฐนปิ มลนฺติ เวทิตพฺพํฯ อิสฺสามลมจฺเฉรมเลสุปิ เอเสว นโยฯ

พาลวคฺโค ปฐโมฯ