เมนู

2. อาปตฺติภยสุตฺตวณฺณนา

[244] ทุติเย ขุรมุณฺฑํ กริตฺวาติ ปญฺจ สิขณฺฑเก ฐเปตฺวา ขุเรน มุณฺฑํ กริตฺวาฯ ขรสฺสเรนาติ กกฺขฬสทฺเทนฯ ปณเวนาติ วชฺฌเภริยาฯ ถลฏฺฐสฺสาติ เอกมนฺเต ฐิตสฺสฯ สีสจฺเฉชฺชนฺติ สีสจฺเฉทารหํฯ ยตฺร หิ นามาติ ยํ นามฯ โส วตสฺสาหนฺติ โส วต อหํ อสฺสํ, ยํ เอวรูปํ ปาปํ น กเรยฺยนฺติ อตฺโถฯ ยถาธมฺมํ ปฏิกริสฺสตีติ ธมฺมานุรูปํ ปฏิกริสฺสติ, สามเณรภูมิยํ ฐสฺสตีติ อตฺโถฯ กาฬวตฺถํ ปริธายาติ กาฬปิโลติกํ นิวาเสตฺวาฯ โมสลฺลนฺติ มุสลาภิปาตารหํฯ ยถาธมฺมนฺติ อิธ อาปตฺติโต วุฏฺฐาย สุทฺธนฺเต ปติฏฺฐหนฺโต ยถาธมฺมํ กโรติ นามฯ ภสฺมปุฏนฺติ ฉาริกาภณฺฑิกํฯ คารยฺหํ ภสฺมปุฏนฺติ ครหิตพฺพฉาริกาปุเฏน มตฺถเก อภิฆาตารหํฯ ยถาธมฺมนฺติ อิธ อาปตฺติํ เทเสนฺโต ยถาธมฺมํ ปฏิกโรติ นามฯ อุปวชฺชนฺติ อุปวาทารหํฯ ปาฏิเทสนีเยสูติ ปฏิเทเสตพฺเพสุฯ อิมินา สพฺพาปิ เสสาปตฺติโย สงฺคหิตาฯ อิมานิ โข, ภิกฺขเว, จตฺตาริ อาปตฺติภยานีติ, ภิกฺขเว, อิมานิ จตฺตาริ อาปตฺติํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกภยานิ นามาติฯ

3. สิกฺขานิสํสสุตฺตวณฺณนา

[245] ตติเย สิกฺขา อานิสํสา เอตฺถาติ สิกฺขานิสํสํฯ ปญฺญา อุตฺตรา เอตฺถาติ ปญฺญุตฺตรํฯ วิมุตฺติ สาโร เอตฺถาติ วิมุตฺติสารํฯ สติ อาธิปเตยฺยา เอตฺถาติ สตาธิปเตยฺยํฯ เอเตสํ หิ สิกฺขาทิสงฺขาตานํ อานิสํสาทีนํ อตฺถาย วุสฺสตีติ วุตฺตํ โหติฯ อาภิสมาจาริกาติ อุตฺตมสมาจาริกาฯ วตฺตวเสน ปญฺญตฺตสีลสฺเสตํ อธิวจนํฯ ตถา ตถา โส ตสฺสา สิกฺขายาติ ตถา ตถา โส สิกฺขากาโม ภิกฺขุ ตสฺมิํ สิกฺขาปเทฯ

อาทิพฺรหฺมจริยิกาติ มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส อาทิภูตานํ จตุนฺนํ มหาสีลานเมตํ อธิวจนํฯ สพฺพโสติ สพฺพากาเรนฯ ธมฺมาติ จตุสจฺจธมฺมาฯ ปญฺญาย สมเวกฺขิตา โหนฺตีติ สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญาย สุทิฏฺฐา โหนฺติฯ วิมุตฺติยา ผุสิตา โหนฺตีติ อรหตฺตผลวิมุตฺติยา ญาณผสฺเสน ผุฏฺฐา โหนฺติฯ อชฺฌตฺตํเยว สติ สูปฏฺฐิตา โหตีติ นิยกชฺฌตฺเตเยว สติ สุฏฺฐุ อุปฏฺฐิตา โหติฯ

ปญฺญาย อนุคฺคเหสฺสามีติ วิปสฺสนาปญฺญาย อนุคฺคเหสฺสามิฯ ปญฺญาย สมเวกฺขิสฺสามีติ อิธาปิ วิปสฺสนาปญฺญา อธิปฺเปตาฯ ผุสิตํ วา ธมฺมํ ตตฺถ ตตฺถ ปญฺญาย อนุคฺคเหสฺสามีติ เอตฺถ ปน มคฺคปญฺญาว อธิปฺเปตาฯ

4. เสยฺยาสุตฺตวณฺณนา

[246] จตุตฺเถ เปตาติ กาลกตา วุจฺจนฺติฯ อุตฺตานา เสนฺตีติ เต เยภุยฺเยน อุตฺตานกาว สยนฺติฯ อถ วา เปตฺติวิสเย นิพฺพตฺตา เปตา นาม, เต อปฺปมํสโลหิตตฺตา อฏฺฐิสงฺฆาตชฏิตา เอเกน ปสฺเสน สยิตุํ น สกฺโกนฺติ, อุตฺตานาว เสนฺติฯ อนตฺตมโน โหตีติ เตชุสฺสทตฺตา สีโห มิคราชา ทฺเว ปุริมปาเท เอกสฺมิํ, ปจฺฉิมปาเท เอกสฺมิํ ฐาเน ฐเปตฺวา นงฺคุฏฺฐํ อนฺตรสตฺถิมฺหิ ปกฺขิปิตฺวา ปุริมปาทปจฺฉิมปาทนงฺคุฏฺฐานํ ฐิโตกาสํ สลฺลกฺเขตฺวา ทฺวินฺนํ ปุริมปาทานํ มตฺถเก สีสํ ฐเปตฺวา สยติฯ ทิวสมฺปิ สยิตฺวา ปพุชฺฌมาโน น อุตฺตสนฺโต ปพุชฺฌติ, สีสํ ปน อุกฺขิปิตฺวา ปุริมปาทาทีนํ ฐิโตกาสํ สลฺลกฺเขตฺวา สเจ กิญฺจิ ฐานํ วิชหิตฺวา ฐิตํ โหติ, ‘‘นยิทํ ตุยฺหํ ชาติยา, น สูรภาวสฺส อนุรูป’’นฺติ อนตฺตมโน หุตฺวา ตตฺเถว สยติ, น โคจราย ปกฺกมติฯ อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ – ‘‘อนตฺตมโน โหตี’’ติฯ อวิชหิตฺวา ฐิเต ปน ‘‘ตุยฺหํ ชาติยา จ สูรภาวสฺส จ อนุรูปมิท’’นฺติ หฏฺฐตุฏฺโฐ อุฏฺฐาย สีหวิชมฺภนํ วิชมฺภิตฺวา เกสรภารํ วิธุนิตฺวา ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทิตฺวา โคจราย ปกฺกมติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อตฺตมโน โหตี’’ติฯ

5. ถูปารหสุตฺตวณฺณนา

[247] ปญฺจเม ราชา จกฺกวตฺตีติ เอตฺถ กสฺมา ภควา อคารมชฺเฌ วสิตฺวา กาลกตสฺส รญฺโญ ถูปกรณํ อนุชานาติ, น สีลวโต ปุถุชฺชนภิกฺขุสฺสาติ? อนจฺฉริยตฺตาฯ ปุถุชฺชนภิกฺขูนญฺหิ ถูเป อนุญฺญายมาเน ตมฺพปณฺณิทีเป ตาว ถูปานํ โอกาโส น ภเวยฺย, ตถา อญฺเญสุ ฐาเนสุฯ ตสฺมา ‘‘อนจฺฉริยา เต ภวิสฺสนฺตี’’ติ นานุชานาติฯ จกฺกวตฺตี ราชา เอโกว นิพฺพตฺตติ, เตนสฺส ถูโป อจฺฉริโย โหติฯ ปุถุชฺชนสีลวโต ปน ปรินิพฺพุตภิกฺขุโน วิย มหนฺตมฺปิ สกฺการํ กาตุํ วฏฺฏติเยวฯ ฉฏฺฐสตฺตมานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ