ตตฺถ อายมุขานํ วิวฏกาโล วิย สปฺปายธมฺมสฺสวนสฺส ลทฺธกาโล, อปายมุขานํ ปิหิตกาโล วิย ฉสุ ทฺวาเรสุ สํวรสฺส ปจฺจุปฏฺฐิตกาโล, เทวสฺส สมฺมา วุฏฺฐกาโล วิย สปฺปายกมฺมฏฺฐานสฺส ลทฺธกาโล, อุทกสฺส อุฏฺฐาย ปาฬิํ ภินฺทิตฺวา กจวรํ อาทาย มหาสมุทฺทํ ปตฺตกาโล วิย อรหตฺตมคฺเคน อวิชฺชํ ภินฺทิตฺวา อกุสลราสิํ วิธมิตฺวา อรหตฺตํ สจฺฉิกตกาโล, อายมุเขหิ ปวิฏฺเฐน อุทเกน สรสฺส ปริปุณฺณกาโล วิย อพฺภนฺตเร โลกุตฺตรธมฺเมหิ ปริปุณฺณกาโล, สมนฺตโต วติํ กตฺวา รุกฺเข โรเปตฺวา อุยฺยานมชฺเฌ ปาสาทํ มาเปตฺวา นาฏกานิ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา สุโภชนํ ภุญฺชนฺตสฺส นิสินฺนกาโล วิย ธมฺมปาสาทํ อารุยฺห นิพฺพานารมฺมณํ ผลสมาปตฺติํ อปฺเปตฺวา นิสินฺนกาโล เวทิตพฺโพฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ เทสนา ปน โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสิกา กถิตาติฯ

9. นิพฺพานสุตฺตวณฺณนา

[179] นวเม หานภาคิยา สญฺญาติอาทีสุ ‘‘ปฐมสฺส ฌานสฺส ลาภิํ กามสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ, หานภาคินี ปญฺญา’’ติ (วิภ. 799) อภิธมฺเม วุตฺตนเยเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ยถาภูตํ นปฺปชานนฺตีติ ยถาสภาวโต มคฺคญาเณน น ชานนฺติฯ

10. มหาปเทสสุตฺตวณฺณนา

[180] ทสเม โภคนคเร วิหรตีติ ปรินิพฺพานสมเย จาริกํ จรนฺโต ตํ นครํ ปตฺวา ตตฺถ วิหรติฯ อานนฺทเจติเยติ อานนฺทยกฺขสฺส ภวนฏฺฐาเน ปติฏฺฐิตวิหาเรฯ มหาปเทเสติ มหาโอกาเส มหาอปเทเส วา, พุทฺธาทโย มหนฺเต มหนฺเต อปทิสิตฺวา วุตฺตานิ มหาการณานีติ อตฺโถฯ เนว อภินนฺทิตพฺพนฺติ หฏฺฐตุฏฺเฐหิ สาธุการํ ทตฺวา ปุพฺเพว น โสตพฺพํฯ เอวํ กเต หิ ปจฺฉา ‘‘อิทํ น สเมตี’’ติ วุจฺจมาโนปิ ‘‘กิํ ปุพฺเพว อยํ ธมฺโม, อิทานิ น ธมฺโม’’ติ วตฺวา ลทฺธิํ น วิสฺสชฺเชติฯ นปฺปฏิกฺโกสิตพฺพนฺติ ‘‘กิํ เอส พาโล วทตี’’ติ เอวํ ปุพฺเพว น วตฺตพฺพํฯ เอวํ วุตฺเต หิ วตฺตุํ ยุตฺตมฺปิ น วกฺขติฯ เตนาห – อนภินนฺทิตฺวา อปฺปฏิกฺโกสิตฺวาติฯ ปทพฺยญฺชนานีติ ปทสงฺขาตานิ พฺยญฺชนานิฯ สาธุกํ อุคฺคเหตฺวาติ ‘‘อิมสฺมิํ ฐาเน ปาฬิ วุตฺตา, อิมสฺมิํ ฐาเน อตฺโถ วุตฺโต, อิมสฺมิํ ฐาเน อนุสนฺธิ กถิตา , อิมสฺมิํ ฐาเน ปุพฺพาปรํ กถิต’’นฺติ สุฏฺฐุ คเหตฺวาฯ สุตฺเต โอตาเรตพฺพานีติ สุตฺเต โอตริตพฺพานิฯ วินเย สนฺทสฺเสตพฺพานีติ วินเย สํสนฺเทตพฺพานิฯ

เอตฺถ จ สุตฺตนฺติ วินโย วุตฺโตฯ ยถาห – ‘‘กตฺถ ปฏิกฺขิตฺตํ, สาวตฺถิยํ สุตฺตวิภงฺเค’’ติ (จูฬว. 457) วินโยติ ขนฺธโกฯ ยถาห – ‘‘วินยาติสาเร’’ติฯ เอวํ วินยปิฏกมฺปิ น ปริยาทิยติฯ