3. มหาโกฏฺฐิกสุตฺตวณฺณนา

[173] ตติเย ผสฺสายตนานนฺติ ผสฺสากรานํ, ผสฺสสฺส อุปฺปตฺติฏฺฐานานนฺติ อตฺโถฯ อตฺถญฺญํ กิญฺจีติ เอเตสุ อเสสโต นิรุทฺเธสุ ตโต ปรํ โกจิ อปฺปมตฺตโกปิ กิเลโส อตฺถีติ ปุจฺฉติฯ นตฺถญฺญํ กิญฺจีติ อิธาปิ ‘‘อปฺปมตฺตโกปิ กิเลโส นตฺถี’’ติ ปุจฺฉติฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ อิเม ปน จตฺตาโรปิ ปญฺเห สสฺสตุจฺเฉทเอกจฺจสสฺสตอมราวิกฺเขปวเสน ปุจฺฉติฯ เตนสฺส เถโร ปุจฺฉิตปุจฺฉิตํ ปฏิพาหนฺโต มา เหวนฺติ อาหฯ เอตฺถ หิอิติ นิปาตมตฺตํ, เอวํ มา ภณีติ อตฺโถฯ อตฺตูปลทฺธิวเสเนว ‘‘อตฺถญฺญํ กิญฺจิ อญฺโญ โกจิ อตฺตา นาม อตฺถี’’ติ สสฺสตาทิอากาเรน ปุจฺฉติฯ กิํ ปเนส อตฺตูปลทฺธิโกติ? น อตฺตูปลทฺธิโกฯ เอวํลทฺธิโก ปน ตตฺเถโก ภิกฺขุ นิสินฺโน, โส ปุจฺฉิตุํ น สกฺโกติฯ ตสฺส ลทฺธิํ วิสฺสชฺชาปนตฺถํ เอวํ ปุจฺฉติฯ เยปิ จ อนาคเต เอวํลทฺธิกา ภวิสฺสนฺติ, เตสํ ‘‘พุทฺธกาเลเปโส ปญฺโห มหาสาวเกหิ วิสฺสชฺชิโต’’ติ วจโนกาสุปจฺเฉทนตฺถํ ปุจฺฉติเยวฯ

อปฺปปญฺจํ ปปญฺเจตีติ น ปปญฺเจตพฺพฏฺฐาเน ปปญฺจํ กโรติ, อนาจริตพฺพํ มคฺคํ จรติฯ ตาวตา ปปญฺจสฺส คตีติ ยตฺตกา ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ คติ, ตตฺตกาว ตณฺหาทิฏฺฐิมานปฺปเภทสฺส ปปญฺจสฺส คติฯ ฉนฺนํ, อาวุโส, ผสฺสายตนานํ อเสสวิราคนิโรธา ปปญฺจนิโรโธ ปปญฺจวูปสโมติ เอเตสุ ฉสุ อายตเนสุ สพฺพโส นิรุทฺเธสุ ปปญฺจาปิ นิรุทฺธาว โหนฺติ, วูปสนฺตาว โหนฺตีติ อตฺโถฯ อารุปฺเป ปน ปุถุชฺชนเทวตานํ กิญฺจาปิ ปญฺจ ผสฺสายตนานิ นิรุทฺธานิ, ฉฏฺฐสฺส ปน อนิรุทฺธตฺตา ตโยปิ ปปญฺจา อปฺปหีนาวฯ อปิจ ปญฺจโวการภววเสเนว ปญฺโห กถิโตติฯ จตุตฺเถ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ