เมนู

10. จกฺกวตฺติอจฺฉริยสุตฺตวณฺณนา

[130] ทสเม ขตฺติยปริสาติ อภิสิตฺตา อนภิสิตฺตา จ ขตฺติยา ฯ เต หิ กิร ‘‘ราชา จกฺกวตฺตี นาม อภิรูโป ปาสาทิโก โหติ, อากาเสน วิจรนฺโต รชฺชํ อนุสาสติ, ธมฺมิโก ธมฺมราชา’’ติ ตสฺส คุณกถํ สุตฺวา สวเนน ทสฺสนมฺหิ สเมนฺเต อตฺตมนา โหนฺติฯ ภาสตีติ ‘‘กถํ, ตาตา, ราชธมฺมํ ปูเรถ, ปเวณิํ รกฺขถา’’ติ ปฏิสนฺถารํ กโรติฯ พฺราหฺมเณสุ ปน ‘‘กถญฺจ, อาจริยา, มนฺเต วาเจถ, อนฺเตวาสิกา มนฺเต คณฺหนฺติ, ทกฺขิณํ วา วตฺถานิ วา สีลํ วา ลภถา’’ติ เอวํ ปฏิสนฺถารํ กโรติฯ คหปตีสุ ‘‘กถํ, ตาตา, น โว ราชกุลโต ทณฺเฑน วา พนฺธเนน วา ปีฬา อตฺถิ, สมฺมา เทโว ธารํ อนุปฺปเวจฺฉติ, สสฺสานิ สมฺปชฺชนฺตี’’ติ เอวํ ปฏิสนฺถารํ กโรติฯ สมเณสุ ‘‘กถํ, ภนฺเต, กจฺจิ ปพฺพชิตปริกฺขารา สุลภา, สมณธมฺเม นปฺปมชฺชถา’’ติ เอวํ ปฏิสนฺถารํ กโรตีติฯ

ภยวคฺโค ตติโยฯ

(14) 4. ปุคฺคลวคฺโค

1. สํโยชนสุตฺตวณฺณนา

[131] จตุตฺถสฺส ปฐเม อุปปตฺติปฏิลาภิยานีติ เยหิ อนนฺตรา อุปปตฺติํ ปฏิลภติฯ ภวปฏิลาภิยานีติ อุปปตฺติภวสฺส ปฏิลาภาย ปจฺจยานิฯ สกทาคามิสฺสาติ อิทํ อปฺปหีนสํโยชเนสุ อริเยสุ อุตฺตมโกฏิยา คหิตํฯ ยสฺมา ปน อนฺตราปรินิพฺพายิสฺส อนฺตรา อุปปตฺติ นตฺถิ, ยํ ปน โส ตตฺถ ฌานํ สมาปชฺชติ, ตํ กุสลตฺตา ‘‘อุปปตฺติภวสฺส ปจฺจโย’’ เตว สงฺขฺยํ คจฺฉติฯ ตสฺมาสฺส ‘‘อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานี’’ติ วุตฺตํฯ โอรมฺภาคิเยสุ จ อปฺปหีนํ อุปาทาย สกทาคามิสฺส อวิเสเสน ‘‘โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานี’’ติ วุตฺตํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

2. ปฏิภานสุตฺตวณฺณนา

[132] ทุติเย ยุตฺตปฺปฏิภาโน โน มุตฺตปฺปฏิภาโนติ ปญฺหํ กเถนฺโต ยุตฺตเมว กเถติ, สีฆํ ปน น กเถติ, สณิกเมว กเถตีติ อตฺโถฯ อิมินา นเยน สพฺพปทานิ เวทิตพฺพานิฯ

3. อุคฺฆฏิตญฺญูสุตฺตวณฺณนา

[133] ตติเย จตุนฺนมฺปิ ปุคฺคลานํ อิมินา สุตฺเตน วิเสโส เวทิตพฺโพ –

‘‘กตโม จ ปุคฺคโล อุคฺฆฏิตญฺญู, ยสฺส ปุคฺคลสฺส สห อุทาหฏเวลาย ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล อุคฺฆฏิตญฺญูฯ กตโม จ ปุคฺคโล วิปญฺจิตญฺญู, ยสฺส ปุคฺคลสฺส วิตฺถาเรน อตฺเถ วิภชิยมาเน ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล วิปญฺจิตญฺญูฯ กตโม จ ปุคฺคโล เนยฺโย, ยสฺส ปุคฺคลสฺส อุทฺเทสโต ปริปุจฺฉโต โยนิโสมนสิกโรโต กลฺยาณมิตฺเต เสวโต ภชโต ปยิรุปาสโต อนุปุพฺเพน ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล เนยฺโยฯ กตโม จ ปุคฺคโล ปทปรโม, ยสฺส ปุคฺคลสฺส พหุมฺปิ สุณโต พหุมฺปิ ภณโต พหุมฺปิ ธารยโต พหุมฺปิ วาจยโต น ตาย ชาติยา ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ปทปรโม’’ติ (ปุ. ป. 148-151)ฯ

4. อุฏฺฐานผลสุตฺตวณฺณนา

[134] จตุตฺเถ อุฏฺฐานวีริเยเนว ทิวสํ วีตินาเมตฺวา ตสฺส นิสฺสนฺทผลมตฺตํ กิญฺจิเทว ลภิตฺวา ชีวิกํ กปฺเปติ, ตํ ปน อุฏฺฐานํ อาคมฺม กิญฺจิ ปุญฺญผลํ นปฺปฏิลภติ , อยํ อุฏฺฐานผลูปชีวี น กมฺมผลูปชีวี นามฯ จาตุมหาราชิเก ปน เทเว อาทิํ กตฺวา สพฺเพปิ เทวา อุฏฺฐานวีริเยน วินา ปุญฺญผลสฺเสว อุปชีวนโต กมฺมผลูปชีวิโน น อุฏฺฐานผลูปชีวิโน นามฯ ราชราชมหามตฺตาทโย อุฏฺฐานผลูปชีวิโน จ กมฺมผลูปชีวิโน จฯ เนรยิกสตฺตา เนว อุฏฺฐานผลูปชีวิโน น กมฺมผลูปชีวิโนฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต ปุญฺญผลเมว กมฺมผลนฺติ อธิปฺเปตํ, ตญฺจ เตสํ นตฺถิฯ