เมนู

3. ปฐมนานากรณสุตฺตวณฺณนา

[123] ตติเย ตทสฺสาเทตีติ ตํ ฌานํ สุขสฺสาเทน อสฺสาเทติฯ นิกาเมตีติ ปตฺเถติฯ วิตฺติํ อาปชฺชตีติ ตุฏฺฐิํ อาปชฺชติฯ ตทธิมุตฺโตติ ตสฺมิํ อธิมุตฺโต, ตํ วา อธิมุตฺโตฯ ตพฺพหุลวิหารีติ เตน ฌาเนน พหุลํ วิหรนฺโตฯ สหพฺยตํ อุปปชฺชตีติ สหภาวํ คจฺฉติ, ตตฺถ นิพฺพตฺตตีติ อตฺโถฯ กปฺโป อายุปฺปมาณนฺติ เอตฺถ ปฐมชฺฌานํ อตฺถิ หีนํ, อตฺถิ มชฺฌิมํ, อตฺถิ ปณีตํฯ ตตฺถ หีเนน อุปฺปนฺนานํ กปฺปสฺส ตติโย โกฏฺฐาโส อายุปฺปมาณํ, มชฺฌิเมน อุปฑฺฒกปฺโป, ปณีเตน กปฺโปฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ นิรยมฺปิ คจฺฉตีติ นิรยคมนียสฺส กมฺมสฺส อปฺปหีนตฺตา อปราปรํ คจฺฉติ, น อนนฺตรเมวฯ ตสฺมิํเยว ภเว ปรินิพฺพายตีติ ตสฺมิํเยว รูปภเว ฐตฺวา ปรินิพฺพายติ, น เหฏฺฐา โอตรติฯ ยทิทํ คติยา อุปปตฺติยา สตีติ ยํ อิทํ คติยา จ อุปปตฺติยา จ สติ เสขสฺส อริยสาวกสฺส ปฏิสนฺธิวเสน เหฏฺฐา อโนตริตฺวา ตสฺมิํเยว รูปภเว อุปริ ทุติยตติยาทีสุ อญฺญตรสฺมิํ พฺรหฺมโลเก ปรินิพฺพานํ, ปุถุชฺชนสฺส ปน นิรยาทิคมนํ, อิทํ นานากรณนฺติ อตฺโถฯ

ทฺเว กปฺปาติ เอตฺถาปิ ทุติยชฺฌานํ วุตฺตนเยเนว ติวิธํ โหติฯ ตตฺถ ปณีตภาวเนน นิพฺพตฺตานํ อฏฺฐกปฺปา อายุปฺปมาณํ, มชฺฌิเมน จตฺตาโร, หีเนน ทฺเวฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ จตฺตาโร กปฺปาติ เอตฺถ ยํ เหฏฺฐา วุตฺตํ ‘‘กปฺโป, ทฺเว กปฺปา’’ติ, ตมฺปิ อาหริตฺวา อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ กปฺโปติ จ คุณสฺสปิ นามํ, ตสฺมา กปฺโป ทฺเว กปฺปา จตฺตาโร กปฺปาติ อยเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – โย ปฐมํ วุตฺโต กปฺโป, โส ทฺเว วาเร คเณตฺวา เอเกน คุเณน ทฺเว กปฺปา โหนฺติ, ทุติเยน จตฺตาโร, ปุน เต จตฺตาโร กปฺปาติ อิเมหิ จตูหิ คุเณหิ คุณิตา เอเกน คุเณน อฏฺฐ โหนฺติ, ทุติเยน โสฬส, ตติเยน ทฺวตฺติํส, จตุตฺเถน จตุสฏฺฐีติฯ เอวมิธ ปณีตชฺฌานวเสน จตุสฏฺฐิ กปฺปา คหิตาติ เวทิตพฺพาฯ ปญฺจ กปฺปสตานีติ อิทํ ปณีตสฺเสว อุปปตฺติชฺฌานสฺส วเสน วุตฺตํฯ เวหปฺผเลสุ วา ปฐมชฺฌานภูมิอาทีสุ วิย ติณฺณํ พฺรหฺมโลกานํ อภาวโต เอตฺตกเมว อายุปฺปมาณํฯ ตสฺมา เอวํ วุตฺตํฯ