2. ปฐมสมาธิสุตฺตวณฺณนา

[92] ทุติเย อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺสาติ นิยกชฺฌตฺเต อปฺปนาจิตฺตสมาธิสฺสฯ อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนายาติ สงฺขารปริคฺคาหกวิปสฺสนาญาณสฺสฯ ตญฺหิ อธิปญฺญาสงฺขาตญฺจ, ปญฺจกฺขนฺธสงฺขาเตสุ จ ธมฺเมสุ วิปสฺสนาภูตํ, ตสฺมา ‘‘อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนา’’ติ วุจฺจตีติฯ

3. ทุติยสมาธิสุตฺตวณฺณนา

[93] ตติเย โยโค กรณีโยติ ยุตฺตปฺปยุตฺตตา กตฺตพฺพาฯ ฉนฺโทติ กตฺตุกมฺยตาฉนฺโทฯ วายาโมติ ปโยโคฯ อุสฺสาโหติ ตโต อธิมตฺตตรํ วีริยํฯ อุสฺโสฬฺหีติ ปงฺกลคฺคสกฏอุทฺธรณสทิสํ มหาวีริยํฯ อปฺปฏิวานีติ อนิวตฺตนตาฯ

4. ตติยสมาธิสุตฺตวณฺณนา

[94] จตุตฺเถ เอวํ โข, อาวุโส, สงฺขารา ทฏฺฐพฺพาติอาทีสุ, อาวุโส, สงฺขารา นาม อนิจฺจโต ทฏฺฐพฺพา, อนิจฺจโต สมฺมสิตพฺพา, อนิจฺจโต ปสฺสิตพฺพาฯ ตถา ทุกฺขโต, อนตฺตโตติ เอวํ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ เอวํ โข, อาวุโส, จิตฺตํ สณฺฐเปตพฺพนฺติอาทีสุปิ ปฐมชฺฌานวเสน, อาวุโส, จิตฺตํ สณฺฐเปตพฺพํ ปฐมชฺฌานวเสน สนฺนิสาเทตพฺพํ, ปฐมชฺฌานวเสน เอโกทิ กาตพฺพํ, ปฐมชฺฌานวเสน สมาทหิตพฺพํฯ ตถา ทุติยชฺฌานาทิวเสนาติ เอวํ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ อิเมสุ ตีสุปิ สุตฺเตสุ สมถวิปสฺสนา โลกิยโลกุตฺตราว กถิตาฯ

5. ฉวาลาตสุตฺตวณฺณนา

[95] ปญฺจเม ฉวาลาตนฺติ สุสาเน อลาตํฯ มชฺเฌ คูถคตนฺติ มชฺฌฏฺฐาเน คูถมกฺขิตํฯ เนว คาเม กฏฺฐตฺถํ ผรตีติ กูฏโคปานสิถมฺภโสปานาทีนํ อตฺถาย อนุปเนยฺยตาย คาเม น กฏฺฐตฺถํ สาเธติ, เขตฺตกุฏิปาทํ วา มญฺจปาทํ วา กาตุํ อนุปเนยฺยตาย น อรญฺเญ กฏฺฐตฺถํ สาเธติฯ ทฺวีสุ โกฏีสุ คยฺหมานํ หตฺถํ ฑหติ, มชฺเฌ คยฺหมานํ คูเถน มกฺเขติฯ ตถูปมนฺติ ตํสริกฺขกํฯ อภิกฺกนฺตตโรติ สุนฺทรตโรฯ ปณีตตโรติ อุตฺตมตโรฯ ควา ขีรนฺติ คาวิโต ขีรํฯ ขีรมฺหา ทธีติอาทีสุ ปรํ ปรํ ปุริมโต ปุริมโต อคฺคํ, สปฺปิมณฺโฑ ปน เตสุ สพฺเพสุปิ อคฺคเมว ฯ อคฺโคติอาทีสุ คุเณหิ อคฺโค เจว เสฏฺโฐ จ ปมุโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จาติ เวทิตพฺโพฯ ฉวาลาตูปมาย น ทุสฺสีโล ปุคฺคโล กถิโต, อปฺปสฺสุโต ปน วิสฺสฏฺฐกมฺมนฺโต โคณสทิโส ปุคฺคโล กถิโตติ เวทิตพฺโพฯ ฉฏฺเฐ สพฺพํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

7. ขิปฺปนิสนฺติสุตฺตวณฺณนา

[97] สตฺตเม ขิปฺปนิสนฺตีติ ขิปฺปนิสามโน สีฆํ ชานิตุํ สมตฺโถฯ สุตานญฺจ ธมฺมานนฺติ สุตปฺปคุณานํ ตนฺติธมฺมานํฯ อตฺถูปปริกฺขีติ อตฺถํ อุปปริกฺขโกฯ อตฺถมญฺญาย ธมฺมมญฺญายาติ อฏฺฐกถญฺจ ปาฬิญฺจ ชานิตฺวาฯ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน โหตีติ นวโลกุตฺตรธมฺมานํ อนุรูปธมฺมภูตํ สสีลกํ ปุพฺพภาคปฺปฏิปทํ ปฏิปนฺโน โหติฯ โน จ กลฺยาณวาโจติ น สุนฺทรวจโนฯ น กลฺยาณวากฺกรโณติ น สุนฺทรวจนโฆโส โหติฯ โปริยาติอาทีหิ สทฺธิํ โน-กาโร โยเชตพฺโพเยวฯ คุณปริปุณฺณาย อปลิพุทฺธาย อโทสาย อคฬิตปทพฺยญฺชนาย อตฺถํ วิญฺญาเปตุํ สมตฺถาย วาจาย สมนฺนาคโต น โหตีติ อตฺโถฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

8. อตฺตหิตสุตฺตวณฺณนา

[98-99] อฏฺฐมํ ปุคฺคลชฺฌาสยวเสนาปิ ทสพลสฺส เทสนาญาณวิลาเสนาปิ กถิตํ, นวมํ ปญฺจเวรวเสนฯ

10. โปตลิยสุตฺตวณฺณนา

[100] ทสเม กาเลนาติ ยุตฺตปฺปตฺตกาเลนฯ ขมตีติ รุจฺจติฯ ยทิทํ ตตฺถ ตตฺถ กาลญฺญุตาติ ยา เอสา ตตฺถ ตตฺถ กาลํ ชานนาฯ ตํ ตํ กาลํ ญตฺวา หิ อวณฺณารหสฺส อวณฺณกถนํ วณฺณารหสฺส จ วณฺณกถนํ ปณฺฑิตานํ ปกตีติ ทสฺเสติฯ

อสุรวคฺโค ปญฺจโมฯ

ทุติยปณฺณาสกํ นิฏฺฐิตํฯ

3. ตติยปณฺณาสกํ