ปกฺขหโตติ หตปกฺโข ปีฐสปฺปี ฯ ปทีเปยฺยสฺสาติ เตลกปลฺลาทิโน ทีปอุปกรณสฺสฯ เอวํ โข, ภิกฺขเวติ เอตฺถ เอโก ปุคฺคโล พหิทฺธา อาโลกํ อทิสฺวา มาตุ กุจฺฉิมฺหิเยว กาลํ กตฺวา อปาเยสุ นิพฺพตฺตนฺโต สกลมฺปิ กปฺปํ สํสรติฯ โสปิ ตโมตมปรายโณวฯ โส ปน กุหกปุคฺคโล ภเวยฺยฯ กุหกสฺส หิ เอวรูปา นิปฺผตฺติ โหตีติ วุตฺตํฯ

เอตฺถ จ ‘‘นีเจ กุเล’’ติอาทีหิ อาคมนวิปตฺติ เจว ปจฺจุปฺปนฺนปจฺจยวิปตฺติ จ ทสฺสิตาฯ ‘‘ทลิทฺเท’’ติอาทีหิ ปวตฺตปจฺจยวิปตฺติ, ‘‘กสิรวุตฺติเก’’ติอาทีหิ อาชีวุปายวิปตฺติ, ‘‘ทุพฺพณฺโณ’’ติอาทีหิ อตฺตภาววิปตฺติ, ‘‘พหฺวาพาโธ’’ติอาทีหิ ทุกฺขการณสมาโยโค, ‘‘น ลาภี’’ติอาทีหิ สุขการณวิปตฺติ เจว อุปโภควิปตฺติ จ, ‘‘กาเยน ทุจฺจริต’’นฺติอาทีหิ ตมปรายณภาวสฺส การณสมาโยโค, ‘‘กายสฺส เภทา’’ติอาทีหิ สมฺปรายิกตมูปคโมฯ สุกฺกปกฺโข วุตฺตปฏิปกฺขนเยน เวทิตพฺโพฯ

6. โอณโตณตสุตฺตวณฺณนา

[86] ฉฏฺเฐ โอณโตณโตติ อิทานิ นีจโก อายติมฺปิ นีจโก ภวิสฺสติฯ โอณตุณฺณโตติ อิทานิ นีโจ อายติํ อุจฺโจ ภวิสฺสติฯ อุณฺณโตณโตติ อิทานิ อุจฺโจ อายติํ นีโจ ภวิสฺสติฯ อุณฺณตุณฺณโตติ อิทานิ อุจฺโจ อายติมฺปิ อุจฺโจ ภวิสฺสติฯ วิตฺถาโร ปน เนสํ ปุริมสุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพฯ

7. ปุตฺตสุตฺตวณฺณนา

[87] สตฺตเม สมณมจโลติ สมณอจโล, มกาโร ปทสนฺธิกโร, นิจฺจลสมโณติ อตฺโถฯ อิมินา สตฺตวิธมฺปิ เสขํ ทสฺเสติฯ โส หิ สาสเน มูลชาตาย สทฺธาย ปติฏฺฐิตตฺตา อจโล นามฯ สมณปุณฺฑรีโกติ ปุณฺฑรีกสทิโส สมโณฯ ปุณฺฑรีกํ นาม อูนสตปตฺตํ สโรรุหํฯ อิมินา สุกฺขวิปสฺสกขีณาสวํ ทสฺเสติฯ โส หิ ฌานาภิญฺญานํ อภาเวน อปริปุณฺณคุณตฺตา สมณปุณฺฑรีโก นาม โหติฯ สมณปทุโมติ ปทุมสทิโส สมโณฯ ปทุมํ นาม ปริปุณฺณสตปตฺตํ สโรรุหํฯ อิมินา อุภโตภาควิมุตฺตํ ขีณาสวํ ทสฺเสติฯ โส หิ ฌานาภิญฺญานํ ภาเวน ปริปุณฺณคุณตฺตา สมณปทุโม นาม โหติ ฯ สมเณสุ สมณสุขุมาโลติ สพฺเพสุปิ เอเตสุ สมเณสุ สุขุมาลสมโณ มุทุจิตฺตสรีโร กายิกเจตสิกทุกฺขรหิโต เอกนฺตสุขีฯ เอเตน อตฺตานญฺเจว อตฺตสทิเส จ ทสฺเสติฯ

เอวํ มาติกํ นิกฺขิปิตฺวา อิทานิ ปฏิปาฏิยา วิภชนฺโต กถญฺจ, ภิกฺขเวติอาทิมาหฯ ตตฺถ เสโขติ สตฺตวิโธปิ เสโขฯ ปาฏิปโทติ ปฏิปนฺนโกฯ อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ ปตฺถยมาโน วิหรตีติ อรหตฺตํ ปตฺถยนฺโต วิหรติฯ มุทฺธาวสิตฺตสฺสาติ มุทฺธนิ อวสิตฺตสฺส, กตาภิเสกสฺสาติ อตฺโถฯ อาภิเสโกติ อภิเสกํ กาตุํ ยุตฺโตฯ อนภิสิตฺโตติ น ตาว อภิสิตฺโตฯ มจลปฺปตฺโตติ รญฺโญ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส ปุตฺตภาเวน เจว ปุตฺเตสุ เชฏฺฐกภาเวน จ น ตาว อภิสิตฺตภาเวน จ อภิเสกปฺปตฺติอตฺถาย อจลปฺปตฺโต นิจฺจลปตฺโตฯ มกาโร นิปาตมตฺตํฯ กาเยน ผุสิตฺวาติ นามกาเยน ผุสิตฺวาฯ

ยาจิโตว พหุลํ จีวรํ ปริภุญฺชตีติ ‘‘อิทํ, ภนฺเต, ปริภุญฺชถา’’ติ เอวํ ทายเกหิ ยาจมาเนเหว อุปนีตํ จีวรํ พหุํ ปริภุญฺชติ, กิญฺจิเทว อยาจิตํ, พากุลตฺเถโร วิยฯ ปิณฺฑปาตํ ขทิรวนมคฺเค สีวลิตฺเถโร วิยฯ เสนาสนํ อฏฺฐกนาครสุตฺเต (ม. นิ. 2.17 อาทโย; อ. นิ. 11.16 อาทโย) อานนฺทตฺเถโร วิยฯ คิลานปจฺจยํ ปิลินฺทวจฺฉเถโร วิยฯ ตฺยสฺสาติ เต อสฺสฯ มนาเปเนวาติ มนํ อลฺลียนเกนฯ สมุทาจรนฺตีติ กตฺตพฺพกิจฺจานิ กโรนฺติ ปวตฺตนฺติ วาฯ อุปหารํ อุปหรนฺตีติ กายิกเจตสิกอุปหารํ อุปหรนฺติ อุปนียนฺติฯ สนฺนิปาติกานีติ ติณฺณมฺปิ สนฺนิปาเตน นิพฺพตฺตานิฯ อุตุปริณามชานีติ อุตุปริณามโต อติสีตอติอุณฺหอุตุโต ชาตานิฯ วิสมปริหารชานีติ อจฺจาสนอติฏฺฐานาทิกา วิสมปริหารโต ชาตานิฯ โอปกฺกมิกานีติ วธพนฺธนาทิอุปกฺกเมน นิพฺพตฺตานิฯ กมฺมวิปากชานีติ วินาปิ อิเมหิ การเณหิ เกวลํ ปุพฺเพ กตกมฺมวิปากวเสเนว ชาตานิฯ จตุนฺนํ ฌานานนฺติ เอตฺถ ขีณาสวานมฺปิ พุทฺธานมฺปิ กิริยชฺฌานาเนว อธิปฺเปตานิฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ