5. รูปสุตฺตวณฺณนา

[65] ปญฺจเม รูเป ปมาณํ คเหตฺวา ปสนฺโน รูปปฺปมาโณ นามฯ รูปปฺปสนฺโนติ ตสฺเสว อตฺถวจนํฯ โฆเส ปมาณํ คเหตฺวา ปสนฺโน โฆสปฺปมาโณ นามฯ จีวรลูขปตฺตลูเขสุ ปมาณํ คเหตฺวา ปสนฺโน ลูขปฺปมาโณ นามฯ ธมฺเม ปมาณํ คเหตฺวา ปสนฺโน ธมฺมปฺปมาโณ นามฯ อิตรานิ เตสํเยว อตฺถวจนานิฯ สพฺพสตฺเต จ ตโย โกฏฺฐาเส กตฺวา ทฺเว โกฏฺฐาสา รูปปฺปมาณา, เอโก น รูปปฺปมาโณฯ ปญฺจ โกฏฺฐาเส กตฺวา จตฺตาโร โกฏฺฐาสา โฆสปฺปมาณา, เอโก น โฆสปฺปมาโณฯ ทส โกฏฺฐาเส กตฺวา นว โกฏฺฐาสา ลูขปฺปมาณา, เอโก น ลูขปฺปมาโณฯ สตสหสฺสํ โกฏฺฐาเส กตฺวา ปน เอโก โกฏฺฐาโสว ธมฺมปฺปมาโณ, เสสา น ธมฺมปฺปมาณาติ เวทิตพฺพาฯ

รูเป ปมาณิํสูติ เย รูปํ ทิสฺวา ปสนฺนา, เต รูเป ปมาณิํสุ นาม, ปสีทิํสูติ อตฺโถฯ โฆเสน อนฺวคูติ โฆเสน อนุคตา, โฆสปฺปมาณํ คเหตฺวา ปสนฺนาติ อตฺโถฯ ฉนฺทราควสูเปตาติ ฉนฺทสฺส จ ราคสฺส จ วสํ อุเปตาฯ อชฺฌตฺตญฺจ น ชานาตีติ นิยกชฺฌตฺเต ตสฺส คุณํ น ชานาติฯ พหิทฺธา จ น ปสฺสตีติ พหิทฺธาปิสฺส ปฏิปตฺติํ น ปสฺสติฯ สมนฺตาวรโณติ สมนฺตโต อาวาริโต, สมนฺตา วา อาวรณมสฺสาติ สมนฺตาวรโณฯ โฆเสน วุยฺหตีติ โฆเสน นิยติ, น คุเณนฯ อชฺฌตฺตญฺจ น ชานาติ, พหิทฺธา จ วิปสฺสตีติ นิยกชฺฌตฺเต คุณํ น ชานาติ, พหิทฺธา ปนสฺส ปฏิปตฺติํ ปสฺสติฯ พหิทฺธา ผลทสฺสาวีติ ตสฺส ปเรหิ กตํ พหิทฺธา สกฺการผลํ ปสฺสนฺโตฯ วินีวรณทสฺสาวีติ วิวฏทสฺสาวีฯ น โส โฆเสน วุยฺหตีติ โส โฆเสน น นียติฯ

6. สราคสุตฺตวณฺณนา

[66] ฉฏฺเฐ โมหชํ จาปวิทฺทสูติ โมหชํ จาปิ อวิทฺทสู อปณฺฑิตาฯ สวิฆาตนฺติ สทุกฺขํฯ ทุขุทฺรยนฺติ อายติญฺจ ทุกฺขวฑฺฒิทายกํฯ อจกฺขุกาติ ปญฺญาจกฺขุรหิตาฯ ยถา ธมฺมา ตถา สนฺตาติ ยถา ราคาทโย ธมฺมา ฐิตา, ตถา สภาวาว หุตฺวาฯ น ตสฺเสวนฺติ มญฺญเรติ มยํ เอวํสนฺตา เอวํสภาวาติ ตสฺส น มญฺญเร, น มญฺญนฺตีติ อตฺโถฯ อิมสฺมิํ สุตฺเตปิ คาถาสุปิ วฏฺฏเมว กถิตํฯ

7. อหิราชสุตฺตวณฺณนา

[67] สตฺตเม อิมานิ จตฺตาริ อหิราชกุลานีติ อิทํ ทฏฺฐวิสาเนว สนฺธาย วุตฺตํฯ เย หิ เกจิ ทฏฺฐวิสา, สพฺเพเต อิเมสํ จตุนฺนํ อหิราชกุลานํ อพฺภนฺตรคตาว โหนฺติฯ อตฺตคุตฺติยาติ อตฺตโน คุตฺตตฺถายฯ อตฺตรกฺขายาติ อตฺตโน รกฺขณตฺถายฯ อตฺตปริตฺตายาติ อตฺตโน ปริตฺตาณตฺถายฯ ปริตฺตํ นาม อนุชานามีติ อตฺโถฯ

อิทานิ ยถา ตํ ปริตฺตํ กาตพฺพํ, ตํ ทสฺเสนฺโต วิรูปกฺเขหิ เมติอาทิมาหฯ ตตฺถ วิรูปกฺเขหีติ วิรูปกฺขนาคกุเลหิฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ อปาทเกหีติ อปาทกสตฺเตหิฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ สพฺเพ สตฺตาติ อิโต ปุพฺเพ เอตฺตเกน ฐาเนน โอทิสฺสกเมตฺตํ กเถตฺวา อิทานิ อโนทิสฺสกเมตฺตํ กเถตุํ อิทมารทฺธํฯ ตตฺถ สตฺตา ปาณา ภูตาติ สพฺพาเนตานิ ปุคฺคลเววจนาเนวฯ ภทฺรานิ ปสฺสนฺตูติ ภทฺรานิ อารมฺมณานิ ปสฺสนฺตุฯ มา กญฺจิ ปาปมาคมาติ กญฺจิ สตฺตํ ปาปกํ ลามกํ มา อาคจฺฉตุฯ อปฺปมาโณ พุทฺโธติ เอตฺถ พุทฺโธติ พุทฺธคุณา เวทิตพฺพาฯ เต หิ อปฺปมาณา นามฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ ปมาณวนฺตานีติ คุณปฺปมาเณน ยุตฺตานิฯ อุณฺณนาภีติ โลมสนาภิโก มกฺกฏโกฯ สรพูติ ฆรโคลิกาฯ กตา เม รกฺขา, กตา เม ปริตฺตาติ มยา เอตฺตกสฺส ชนสฺส รกฺขา จ ปริตฺตาณญฺจ กตํฯ ปฏิกฺกมนฺตุ ภูตานีติ สพฺเพปิ เม กตปริตฺตาณา สตฺตา อปคจฺฉนฺตุ, มา มํ วิเหฐยิํสูติ อตฺโถฯ

8. เทวทตฺตสุตฺตวณฺณนา

[68] อฏฺฐเม อจิรปกฺกนฺเต เทวทตฺเตติ สงฺฆํ ภินฺทิตฺวา นจิรปกฺกนฺเตฯ ปราภวายาติ อวฑฺฒิยา วินาสายฯ อสฺสตรีติ วฬวาย กุจฺฉิสฺมิํ คทฺรภสฺส ชาตาฯ อตฺตวธาย คพฺภํ คณฺหาตีติ ตํ อสฺเสน สทฺธิํ สมฺปโยเชนฺติ, สา คพฺภํ คณฺหิตฺวา กาเล สมฺปตฺเต วิชายิตุํ นสกฺโกนฺตี ปาเทหิ ภูมิํ ปหรนฺตี ติฏฺฐติฯ อถสฺสา จตฺตาโร ปาเท จตูสุ ขาณูสุ พนฺธิตฺวา กุจฺฉิํ ผาเลตฺวา โปตกํ นีหรนฺติฯ สา ตตฺเถว มรติฯ เตเนตํ วุตฺตํฯ