อวิชฺชากฺขเณ มคฺคปญฺญา นตฺถิ , มคฺคปญฺญากฺขเณ อวิชฺชา นตฺถิฯ ยทา ปน อวิชฺชา อุปฺปชฺชติ, ตทา มคฺคปญฺญาย อุปฺปตฺติํ นิวาเรติ, ปทํ ปจฺฉินฺทติฯ ยทา มคฺคปญฺญา อุปฺปชฺชติ, ตทา อวิชฺชํ สมูลิกํ อุพฺพฏฺเฏตฺวา สมุคฺฆาตยมานาว อุปฺปชฺชติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อวิชฺชา ปหียตี’’ติฯ อิติ มคฺคจิตฺตํ มคฺคปญฺญาติ ทฺเวปิ สหชาตธมฺมาว กถิตาฯ

ราคุปกฺกิลิฏฺฐํ วา, ภิกฺขเว, จิตฺตํ น วิมุจฺจตีติ ราเคน อุปกฺกิลิฏฺฐตฺตา มคฺคจิตฺตํ น วิมุจฺจตีติ ทสฺเสติฯ อวิชฺชุปกฺกิลิฏฺฐา วา ปญฺญา น ภาวียตีติ อวิชฺชาย อุปกฺกิลิฏฺฐตฺตา มคฺคปญฺญา น ภาวียตีติ ทสฺเสติฯ อิติ โข, ภิกฺขเวติ เอวํ โข, ภิกฺขเวฯ ราควิราคา เจโตวิมุตฺตีติ ราคสฺส ขยวิราเคน เจโตวิมุตฺติ นาม โหติฯ ผลสมาธิสฺเสตํ นามํฯ อวิชฺชาวิราคา ปญฺญาวิมุตฺตีติ อวิชฺชาย ขยวิราเคน ปญฺญาวิมุตฺติ นาม โหติฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต นานากฺขณิกา สมาธิวิปสฺสนา กถิตาติฯ

พาลวคฺโค ตติโยฯ

4. สมจิตฺตวคฺควณฺณนา

[33] จตุตฺถสฺส ปฐเม อสปฺปุริสภูมีติ อสปฺปุริสานํ ปติฏฺฐานฏฺฐานํฯ สปฺปุริสภูมิยมฺปิ เอเสว นโยฯ อกตญฺญูติ กตํ น ชานาติฯ อกตเวทีติ กตํ ปากฏํ กตฺวา น ชานาติฯ อุปญฺญาตนฺติ วณฺณิตํ โถมิตํ ปสตฺถํฯ ยทิทนฺติ ยา อยํฯ อกตญฺญุตา อกตเวทิตาติ ปเรน กตสฺส อุปการสฺส อชานนญฺเจว ปากฏํ กตฺวา อชานนญฺจฯ เกวลาติ สกลาฯ สุกฺกปกฺเขปิ วุตฺตนเยเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

[34] ทุติเย มาตุ จ ปิตุ จาติ ชนกมาตุ จ ชนกปิตุ จฯ เอเกน, ภิกฺขเว, อํเสน มาตรํ ปริหเรยฺยาติ เอกสฺมิํ อํสกูเฏ ฐเปตฺวา มาตรํ ปฏิชคฺเคยฺยฯ เอเกน อํเสน ปิตรํ ปริหเรยฺยาติ เอกสฺมิํ อํสกูเฏ ฐเปตฺวา ปิตรํ ปฏิชคฺเคยฺยฯ วสฺสสตายุโก วสฺสสตชีวีติ วสฺสสตายุกกาเล ชาโต สกลํ วสฺสสตํ ชีวนฺโตฯ