10. โยคสุตฺตวณฺณนา

[10] ทสเม วฏฺฏสฺมิํ โยเชนฺตีติ โยคาฯ กามโยโคติอาทีสุ ปญฺจกามคุณิโก ราโค กามโยโคฯ รูปารูปภเวสุ ฉนฺทราโค ภวโยโค, ตถา ฌานนิกนฺติฯ สสฺสตทิฏฺฐิสหคโต จ ราโค ทฺวาสฏฺฐิ ทิฏฺฐิโย จ ทิฏฺฐิโยโคฯ จตูสุ สจฺเจสุ อญฺญาณํ อวิชฺชาโยโคฯ กาเมสุ วา โยเชตีติ กามโยโคฯ ภเวสุ โยเชตีติ ภวโยโคฯ ทิฏฺฐีสุ โยเชตีติ ทิฏฺฐิโยโคฯ อวิชฺชาย โยเชตีติ อวิชฺชาโยโคติ เหฏฺฐา วุตฺตธมฺมานํเยเวตํ อธิวจนํฯ

อิทานิ เต วิตฺถาเรตฺวา ทสฺเสนฺโต กตโม จ, ภิกฺขเวติอาทิมาหฯ ตตฺถ สมุทยนฺติ อุปฺปตฺติํฯ อตฺถงฺคมนฺติ เภทํฯ อสฺสาทนฺติ มธุรภาวํฯ อาทีนวนฺติ อมธุรภาวํ โทสํฯ นิสฺสรณนฺติ นิสฺสฏภาวํฯ กาเมสูติ วตฺถุกาเมสุฯ กามราโคติ กาเม อารพฺภ อุปฺปนฺนราโคฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ อนุเสตีติ นิพฺพตฺตติฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กามโยโคติ, ภิกฺขเว, อิทํ กาเมสุ โยชนการณํ พนฺธนการณํ วุจฺจตีติ เอวํ สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

ผสฺสายตนานนฺติ จกฺขาทีนํ จกฺขุสมฺผสฺสาทิการณานํฯ อวิชฺชา อญฺญาณนฺติ ญาณปฏิปกฺขภาเวน อญฺญาณสงฺขาตา อวิชฺชาฯ อิติ กามโยโคติ เอตฺถ อิติ สทฺโท จตูหิปิ โยเคหิ สทฺธิํ โยเชตพฺโพ ‘‘เอวํ กามโยโค, เอวํ ภวโยโค’’ติฯ สํยุตฺโตติ ปริวาริโตฯ ปาปเกหีติ ลามเกหิฯ อกุสเลหีติ อโกสลฺลสมฺภูเตหิฯ สํกิเลสิเกหีติ สํกิเลสนเกหิ, ปสนฺนสฺส จิตฺตสฺส ปสนฺนภาวทูสเกหีติ อตฺโถฯ โปโนพฺภวิเกหีติ ปุนพฺภวนิพฺพตฺตเกหิฯ สทเรหีติ สทรเถหิฯ ทุกฺขวิปาเกหีติ วิปากกาเล ทุกฺขุปฺปาทเกหิฯ อายติํ ชาติชรามรณิเกหีติ อนาคเต ปุนปฺปุนํ ชาติชรามรณนิพฺพตฺตเกหิฯ ตสฺมา อโยคกฺเขมีติ วุจฺจตีติ ยสฺมา อปฺปหีนโยโค ปุคฺคโล เอเตหิ ธมฺเมหิ สมฺปยุตฺโต โหติ, ตสฺมา จตูหิ โยเคหิ เขมํ นิพฺพานํ อนธิคตตฺตา น โยคกฺเขมีติ วุจฺจติฯ

วิสํโยโคติ วิสํโยชนการณานิฯ กามโยควิสํโยโคติ กามโยคโต วิสํโยชนการณํฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ ตตฺถ อสุภชฺฌานํ กามโยควิสํโยโค, ตํ ปาทกํ กตฺวา อธิคโต อนาคามิมคฺโค เอกนฺเตเนว กามโยควิสํโยโค นามฯ

อรหตฺตมคฺโค ภวโยควิสํโยโค นาม, โสตาปตฺติมคฺโค ทิฏฺฐิโยควิสํโยโค นาม, อรหตฺตมคฺโค อวิชฺชาโยควิสํโยโค นามฯ อิทานิ เต วิตฺถารวเสน ทสฺเสนฺโต กตโม จ, ภิกฺขเวติอาทิมาหฯ ตสฺสตฺโถ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพฯ

ภวโยเคน จูภยนฺติ ภวโยเคน จ สํยุตฺตา, กิญฺจิ ภิยฺโย อุภเยนาปิ สมฺปยุตฺตา, เยน เกนจิ โยเคน สมนฺนาคตาติ อตฺโถฯ ปุรกฺขตาติ ปุรโต กตา, ปริวาริตา วาฯ กาเม ปริญฺญายาติ ทุวิเธปิ กาเม ปริชานิตฺวาฯ ภวโยคญฺจ สพฺพโสติ ภวโยคญฺจ สพฺพเมว ปริชานิตฺวาฯ สมูหจฺจาติ สมูหนิตฺวาฯ วิราชยนฺติ วิราเชนฺโต, วิราเชตฺวา วาฯ ‘‘วิราเชนฺโต’’ติ หิ วุตฺเต มคฺโค กถิโต โหติ, ‘‘วิราเชตฺวา’’ติ วุตฺเต ผลํฯ มุนีติ ขีณาสวมุนิฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเตปิ คาถาสุปิ วฏฺฏวิวฏฺฏเมว กถิตนฺติฯ

ภณฺฑคามวคฺโค ปฐโมฯ

2. จรวคฺโค

1. จรสุตฺตวณฺณนา

[11] ทุติยสฺส ปฐเม อธิวาเสตีติ จิตฺตํ อธิโรเปตฺวา วาเสติฯ นปฺปชหตีติ น ปริจฺจชติฯ น วิโนเทตีติ น นีหรติฯ น พฺยนฺตีกโรตีติ น วิคตนฺตํ ปริจฺฉินฺนปริวฏุมํ กโรติฯ น อนภาวํ คเมตีติ น อนุอภาวํ อวฑฺฒิํ วินาสํ คเมติฯ จรมฺปีติ จรนฺโตปิฯ อนาตาปีติ นิพฺพีริโยฯ อโนตฺตาปีติ อุปวาทภยรหิโตฯ สตตนฺติ นิจฺจํฯ สมิตนฺติ นิรนฺตรํฯ เอวํ สพฺพตฺถ อตฺถํ ญตฺวา สุกฺกปกฺเข วุตฺตวิปริยาเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

คาถาสุ เคหนิสฺสิตนฺติ กิเลสนิสฺสิตํฯ โมหเนยฺเยสูติ โมหชนเกสุ อารมฺมเณสุฯ อภพฺโพติ อภาชนภูโตฯ ผุฏฺฐุํ สมฺโพธิมุตฺตมนฺติ อรหตฺตมคฺคสงฺขาตํ อุตฺตมญาณํ ผุสิตุํฯ