9. ตณฺหุปฺปาทสุตฺตวณฺณนา

[9] นวเม อุปฺปชฺชติ เอเตสูติ อุปฺปาทาฯ กา อุปฺปชฺชติ? ตณฺหาฯ ตณฺหาย อุปฺปาทา ตณฺหุปฺปาทา, ตณฺหาวตฺถูนิ ตณฺหาการณานีติ อตฺโถฯ จีวรเหตูติ ‘‘กตฺถ มนาปํ จีวรํ ลภิสฺสามี’’ติ จีวรการณา อุปฺปชฺชติฯ อิติภวาภวเหตูติ เอตฺถ อิตีติ นิทสฺสนตฺเถ นิปาโตฯ ยถา จีวราทิเหตุ, เอวํ ภวาภวเหตุปีติ อตฺโถฯ ภวาภโวติ เจตฺถ ปณีตตรานิ สปฺปินวนีตาทีนิ อธิปฺเปตานิฯ สมฺปตฺติภเวสุ ปณีตตรปณีตตมภโวติปิ วทนฺติเยวฯ

ตณฺหาทุติโยติ อยญฺหิ สตฺโต อนมตคฺเค สํสารวฏฺเฏ สํสรนฺโต น เอกโกว สํสรติ, ตณฺหํ ปน ทุติยิกํ ลภนฺโตว สํสรติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ตณฺหาทุติโย’’ติฯ อิตฺถภาวญฺญถาภาวนฺติ เอตฺถ อิตฺถภาโว นาม อยํ อตฺตภาโว, อญฺญถาภาโว นาม อนาคตตฺตภาโวฯ เอวรูโป วา อญฺโญปิ อตฺตภาโว อิตฺถภาโว นาม, น เอวรูโป อญฺญถาภาโว นามฯ ตํ อิตฺถภาวญฺญถาภาวํฯ สํสารนฺติ ขนฺธธาตุอายตนานํ ปฏิปาฏิํฯ นาติวตฺตตีติ นาติกฺกมติฯ เอวมาทีนวํ ญตฺวาติ เอวํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุ ขนฺเธสุ อาทีนวํ ชานิตฺวาฯ ตณฺหํ ทุกฺขสฺส สมฺภวนฺติ ตณฺหํ จ ‘‘อยํ วฏฺฏทุกฺขสมฺภูโต สภาโว การณ’’นฺติ เอวํ ชานิตฺวาฯ เอตฺตาวตา อิมสฺส ภิกฺขุโน วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปตฺตภาโว ทสฺสิโตฯ อิทานิ ตํ ขีณาสวํ โถเมนฺโต วีตตณฺโหติอาทิมาหฯ ตตฺถ อนาทาโนติ นิคฺคหโณฯ สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเชติ สติสมฺปชญฺเญ เวปุลฺลปฺปตฺโต ขีณาสโว ภิกฺขุ สโต สมฺปชาโน จเรยฺย วิหเรยฺยาติ อตฺโถฯ อิติ สุตฺตนฺเต วฏฺฏํ กเถตฺวา คาถาสุ วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตนฺติฯ