(14) 4. โยธาชีววคฺโค

1. โยธาชีวสุตฺตวณฺณนา

[134] จตุตฺถสฺส ปฐเม ยุทฺธํ อุปชีวตีติ โยธาชีโวฯ ราชารโหติ รญฺโญ อนุจฺฉวิโกฯ ราชโภคฺโคติ รญฺโญ อุปโภคปริโภโคฯ องฺคนฺเตว สงฺขฺยํ คจฺฉตีติ หตฺโถ วิย ปาโท วิย จ อวสฺสํ อิจฺฉิตพฺพตฺตา องฺคนฺติ สงฺขฺยํ คจฺฉติฯ ทูเร ปาตี โหตีติ อุทเก อุสภมตฺตํ , ถเล อฏฺฐุสภมตฺตํ, ตโต วา อุตฺตรินฺติ ทูเร กณฺฑํ ปาเตติฯ ทุฏฺฐคามณิอภยสฺส หิ โยธาชีโว นวอุสภมตฺตํ กณฺฑํ ปาเตสิ, ปจฺฉิมภเว โพธิสตฺโต โยชนปฺปมาณํฯ อกฺขณเวธีติ อวิราธิตเวธี, อกฺขณํ วา วิชฺชุ วิชฺชนฺตริกาย วิชฺฌิตุํ สมตฺโถติ อตฺโถฯ มหโต กายสฺส ปทาเลตาติ เอกโตพทฺธํ ผลกสตมฺปิ มหิํสจมฺมสตมฺปิ องฺคุฏฺฐปมาณพหลํ โลหปฏฺฏมฺปิ จตุรงฺคุลพหลํ อสนปทรมฺปิ วิทตฺถิพหลํ อุทุมฺพรปทรมฺปิ ทีฆนฺเตน วาลิกสกฏมฺปิ วินิวิชฺฌิตุํ สมตฺโถติ อตฺโถฯ ยํกิญฺจิ รูปนฺติอาทิ วิสุทฺธิมคฺเค วิตฺถาริตเมวฯ เนตํ มมาติอาทิ ตณฺหามานทิฏฺฐิปฏิกฺเขปวเสน วุตฺตํฯ สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสตีติ สมฺมา เหตุนา การเณน สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญาย ปสฺสติฯ ปทาเลตีติ อรหตฺตมคฺเคน ปทาเลติฯ

2. ปริสาสุตฺตวณฺณนา

[135] ทุติเย อุกฺกาจิตวินีตาติ อปฺปฏิปุจฺฉิตฺวา วินีตา ทุพฺพินีตปริสาฯ ปฏิปุจฺฉาวินีตาติ ปุจฺฉิตฺวา วินีตา สุวินีตปริสาฯ ยาวตาวินีตาติ ปมาณวเสน วินีตา, ปมาณํ ญตฺวา วินีตปริสาติ อตฺโถฯ ‘‘ยาวตชฺฌา’’ติ ปาฬิยา ปน ยาว อชฺฌาสยาติ อตฺโถ, อชฺฌาสยํ ญตฺวา วินีตปริสาติ วุตฺตํ โหติฯ ตติยํ อุตฺตานเมวฯ

4. อุปฺปาทาสุตฺตวณฺณนา

[137] จตุตฺเถ ธมฺมฏฺฐิตตาติ สภาวฏฺฐิตตาฯ ธมฺมนิยามตาติ สภาวนิยามตาฯ สพฺเพ สงฺขาราติ จตุภูมกสงฺขาราฯ อนิจฺจาติ หุตฺวา อภาวฏฺเฐน อนิจฺจาฯ ทุกฺขาติ สมฺปฏิปีฬนฏฺเฐน ทุกฺขาฯ อนตฺตาติ อวสวตฺตนฏฺเฐน อนตฺตาฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต ตีณิ ลกฺขณานิ มิสฺสกานิ กถิตานิฯ

5. เกสกมฺพลสุตฺตวณฺณนา

[138] ปญฺจเม ตนฺตาวุตานํ วตฺถานนฺติ ปจฺจตฺเต สามิวจนํ, ตนฺเตหิ วายิตวตฺถานีติ อตฺโถฯ เกสกมฺพโลติ มนุสฺสเกเสหิ วายิตกมฺพโล ฯ ปุถุสมณพฺราหฺมณวาทานนฺติ อิทมฺปิ ปจฺจตฺเต สามิวจนํฯ ปฏิกิฏฺโฐติ ปจฺฉิมโก ลามโกฯ โมฆปุริโสติ ตุจฺฉปุริโสฯ ปฏิพาหตีติ ปฏิเสเธติฯ ขิปฺปํ อุฑฺเฑยฺยาติ กุมินํ โอฑฺเฑยฺยฯ ฉฏฺฐสตฺตมานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

8. อสฺสขฬุงฺกสุตฺตวณฺณนา

[141] อฏฺฐเม อสฺสขฬุงฺโกติ อสฺสโปโตฯ อิทมสฺส ชวสฺมิํ วทามีติ อยมสฺส ญาณชโวติ วทามิฯ อิทมสฺส วณฺณสฺมิํ วทามีติ อยมสฺส คุณวณฺโณติ วทามิฯ อิทมสฺส อาโรหปริณาหสฺมินฺติ อยมสฺส อุจฺจภาโว ปริมณฺฑลภาโวติ วทามีติฯ

9. อสฺสปรสฺสสุตฺตวณฺณนา

[142] นวเม อสฺสปรสฺเสติ อสฺเสสุ ปรสฺเสฯ ปุริสปรสฺเสติ ปุริเสสุ ปรสฺเส, ปุริสปุริเสติ อตฺโถฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต ตีณิ มคฺคผลานิ กถิตานิฯ ตตฺถ อยํ ตีหิ มคฺเคหิ ญาณชวสมฺปนฺโนติ เวทิตพฺโพฯ

10. อสฺสาชานียสุตฺตวณฺณนา

[143] ทสเม ภทฺเรติ ภทฺทเกฯ อสฺสาชานีเยติ การณาการณํ ชานนเก อสฺเสฯ ปุริสาชานีเยสุปิ เอเสว นโยฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต อรหตฺตผลํ กถิตํฯ ตตฺรายํ อรหตฺตมคฺเคน ญาณชวสมฺปนฺโนติ เวทิตพฺโพฯ

11. ปฐมโมรนิวาปสุตฺตวณฺณนา

[144] เอกาทสเม อจฺจนฺตนิฏฺโฐติ อนฺตํ อติกฺกนฺตนิฏฺโฐ, อกุปฺปนิฏฺโฐ ธุวนิฏฺโฐติ อตฺโถฯ เสสํ สทิสเมวฯ

12. ทุติยโมรนิวาปสุตฺตวณฺณนา

[145] ทฺวาทสเม อิทฺธิปาฏิหาริเยนาติ อิชฺฌนกปาฏิหาริเยนฯ อาเทสนาปาฏิหาริเยนาติ อาทิสิตฺวา อปทิสิตฺวา กถนอนุกถนกถาปาฏิหาริเยนฯ