‘‘อิจฺจายสฺมา กปฺโป’’ติ เอวมาทีสุ (สุ. นิ. 1098; จูฬนิ. กปฺปมาณวปุจฺฉา 117, กปฺปมาณวปุจฺฉานิทฺเทโส 61) ปญฺญตฺติ ฯ ‘‘อลงฺกโต กปฺปิตเกสมสฺสู’’ติ เอวมาทีสุ (ชา. 2.22.1368; วิ. ว. 1094) เฉทนํฯ ‘‘กปฺปติ ทฺวงฺคุลกปฺโป’’ติ เอวมาทีสุ (จูฬว. 446) วิกปฺโปฯ ‘‘อตฺถิ กปฺโป นิปชฺชิตุ’’นฺติ เอวมาทีสุ (อ. นิ. 8.80) เลโสฯ ‘‘เกวลกปฺปํ เวฬุวนํ โอภาเสตฺวา’’ติ เอวมาทีสุ (สํ. นิ. 1.94) สมนฺตภาโวฯ อิธ ปนสฺส สมนฺตภาโว อตฺโถ อธิปฺเปโตฯ ตสฺมา เกวลกปฺปํ เชตวนนฺติ เอตฺถ อนวเสสํ สมนฺตโต เชตวนนฺติ อตฺโถฯ

โอภาเสตฺวาติ อาภาย ผริตฺวาฯ วาลุกายาติ สณฺหาย วาลุกายฯ น สณฺฐาตีติ น ปติฏฺฐาติฯ โอฬาริกนฺติ พฺรหฺมเทวตาย หิ ปถวิยํ ปติฏฺฐานกาเล อตฺตภาโว โอฬาริโก มาเปตุํ วฏฺฏติ ปถวี วา, ตสฺมา เอวมาหฯ ธมฺมาติ อิมินา ปุพฺเพ อุคฺคหิตพุทฺธวจนํ ทสฺเสติฯ นปฺปวตฺติโน อเหสุนฺติ สชฺฌายมูฬฺหกา วาจา ปริหีนาเยว อเหสุํฯ อปฺปฏิวาโนติ อนิวตฺโต อนุกฺกณฺฐิโตฯ

ทสฺสนสฺสาติ จกฺขุวิญฺญาเณน ทสฺสนสฺสฯ อุปฏฺฐานสฺสาติ จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐานสฺสฯ อธิสีลนฺติ ทสวิธํ สีลํฯ ตญฺหิ ปญฺจสีลํ อุปาทาย อธิสีลนฺติ วุจฺจติฯ อวิหํ คโตติ อวิหพฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺโตสฺมีติ ทสฺเสติฯ

6. กฏุวิยสุตฺตวณฺณนา

[129] ฉฏฺเฐ โคโยคปิลกฺขสฺมินฺติ คาวีนํ วิกฺกยฏฺฐาเน อุฏฺฐิตปิลกฺขสฺส สนฺติเกฯ ริตฺตสฺสาทนฺติ ฌานสุขาภาเวน ริตฺตสฺสาทํฯ พาหิรสฺสาทนฺติ กามคุณสุขวเสน พาหิรสฺสาทํฯ กฏุวิยนฺติ อุจฺฉิฏฺฐํฯ อามคนฺเธนาติ โกธสงฺขาเตน วิสฺสคนฺเธนฯ อวสฺสุตนฺติ ตินฺตํฯ มกฺขิกาติ กิเลสมกฺขิกาฯ นานุปติสฺสนฺตีติ อุฏฺฐาย น อนุพนฺธิสฺสนฺติฯ นานฺวาสฺสวิสฺสนฺตีติ อนุพนฺธิตฺวา น ขาทิสฺสนฺติฯ สํเวคมาปาทีติ โสตาปนฺโน ชาโตฯ

กฏุวิยกโตติ อุจฺฉิฏฺฐกโตฯ อารกา โหตีติ ทูเร โหติฯ วิฆาตสฺเสว ภาควาติ ทุกฺขสฺเสว ภาคีฯ จเรตีติ จรติ คจฺฉติฯ ทุมฺเมโธติ ทุปฺปญฺโญฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตํ, คาถาสุ วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตนฺติฯ สตฺตเม วฏฺฏเมว ภาสิตํฯ

8. ทุติยอนุรุทฺธสุตฺตวณฺณนา

[131] อฏฺฐเม อิทํ เต มานสฺมินฺติ อยํ เต นววิเธน วฑฺฒิตมาโนติ อตฺโถฯ อิทํ เต อุทฺธจฺจสฺมินฺติ อิทํ ตว อุทฺธจฺจํ จิตฺตสฺส อุทฺธตภาโวฯ อิทํ เต กุกฺกุจฺจสฺมินฺติ อิทํ ตว กุกฺกุจฺจํฯ

9. ปฏิจฺฉนฺนสุตฺตวณฺณนา

[132] นวเม อาวหนฺตีติ นิยฺยนฺติฯ ปฏิจฺฉนฺโน อาวหตีติ ปฏิจฺฉนฺโนว หุตฺวา นิยฺยาติฯ วิวโฏ วิโรจตีติ เอตฺถ เอกโต อุภโต อตฺตโต สพฺพตฺถกโตติ จตุพฺพิธา วิวฏตา เวทิตพฺพาฯ ตตฺถ เอกโต วิวฏํ นาม อสาธารณสิกฺขาปทํฯ อุภโต วิวฏํ นาม สาธารณสิกฺขาปทํฯ อตฺตโต วิวฏํ นาม ปฏิลทฺธธมฺมคุโณฯ สพฺพตฺถกวิวฏํ นาม เตปิฏกํ พุทฺธวจนํฯ

10. เลขสุตฺตวณฺณนา

[133] ทสเม อภิณฺหนฺติ อภิกฺขณํ นิรนฺตรํฯ อาคาฬฺเหนาติ คาฬฺเหน กกฺขเฬนฯ ผรุเสนาติ ผรุสวจเนนฯ คาฬฺหํ กตฺวา ผรุสํ กตฺวา วุจฺจมาโนปีติ อตฺโถฯ อมนาเปนาติ มนํ อนลฺลียนฺเตน อวฑฺฒนฺเตนฯ สนฺธิยติเมวาติ ฆฏิยติเยวฯ สํสนฺทติเมวาติ นิรนฺตโรว โหติฯ สมฺโมทติเมวาติ เอกีภาวเมว คจฺฉติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

กุสินารวคฺโค ตติโยฯ