4. ภรณฺฑุกาลามสุตฺตวณฺณนา

[127] จตุตฺเถ เกวลกปฺปนฺติ สกลกปฺปํฯ อนฺวาหิณฺฑนฺโตติ วิจรนฺโตฯ นาทฺทสาติ กิํ การณา น อทฺทส? อยํ กิร ภรณฺฑุ กาลาโม สกฺยานํ อคฺคปิณฺฑํ ขาทนฺโต วิจรติฯ ตสฺส วสนฏฺฐานํ สมฺปตฺตกาเล เอกา ธมฺมเทสนา สมุฏฺฐหิสฺสตีติ ญตฺวา ภควา เอวํ อธิฏฺฐาสิ, ยถา อญฺโญ อาวสโถ น ปญฺญายิตฺถฯ ตสฺมา น อทฺทสฯ ปุราณสพฺรหฺมจารีติ โปราณโก สพฺรหฺมจารีฯ โส กิร อาฬารกาลามกาเล ตสฺมิํเยว อสฺสเม อโหสิ, ตํ สนฺธาเยวมาหฯ สนฺถรํ ปญฺญาเปหีติ สนฺถริตพฺพํ สนฺถราหีติ อตฺโถฯ สนฺถรํ ปญฺญาเปตฺวาติ กปฺปิยมญฺจเก ปจฺจตฺถรณํ ปญฺญาเปตฺวาฯ กามานํ ปริญฺญํ ปญฺญาเปตีติ เอตฺถ ปริญฺญา นาม สมติกฺกโม, ตสฺมา กามานํ สมติกฺกมํ ปฐมชฺฌานํ ปญฺญาเปติฯ น รูปานํ ปริญฺญนฺติ รูปานํ สมติกฺกมภูตํ อรูปาวจรสมาปตฺติํ น ปญฺญาเปติฯ น เวทนานํ ปริญฺญนฺติ เวทนานํ สมติกฺกมํ นิพฺพานํ น ปญฺญาเปติฯ นิฏฺฐาติ คติ นิปฺผตฺติฯ อุทาหุ ปุถูติ อุทาหุ นานาฯ

5. หตฺถกสุตฺตวณฺณนา

[128] ปญฺจเม อภิกฺกนฺตาย รตฺติยาติ เอตฺถ อภิกฺกนฺตสทฺโท ขยสุนฺทราภิรูปอพฺภนุโมทนาทีสุ ทิสฺสติฯ ตตฺถ ‘‘อภิกฺกนฺตา, ภนฺเต, รตฺติ, นิกฺขนฺโต ปฐโม ยาโม, จิรนิสินฺโน ภิกฺขุสงฺโฆ, อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, ภควา ภิกฺขูนํ ปาติโมกฺข’’นฺติ เอวมาทีสุ ขเย ทิสฺสติฯ ‘‘อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ปุคฺคลานํ อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จา’’ติ เอวมาทีสุ (อ. นิ. 4.100) สุนฺทเรฯ

‘‘โก เม วนฺทติ ปาทานิ, อิทฺธิยา ยสสา ชลํ;

อภิกฺกนฺเตน วณฺเณน, สพฺพา โอภาสยํ ทิสา’’ติฯ (วิ. ว. 857) –

เอวมาทีสุ อภิรูเปฯ ‘‘อภิกฺกนฺตํ, โภ โคตมา’’ติ เอวมาทีสุ (ปารา. 15) อพฺภนุโมทเนฯ อิธ ปน สุนฺทเรฯ เตน อภิกฺกนฺตาย รตฺติยาติ อิฏฺฐาย กนฺตาย มนาปาย รตฺติยาติ วุตฺตํ โหติฯ อภิกฺกนฺตวณฺณาติ อิธ อภิกฺกนฺตสทฺโท อภิรูเป, วณฺณสทฺโท ปน ฉวิถุติกุลวคฺคการณสณฺฐานปมาณรูปายตนาทีสุ ทิสฺสติฯ