8. ปฐมโสเจยฺยสุตฺตวณฺณนา

[121] อฏฺฐเม โสเจยฺยานีติ สุจิภาวาฯ กายโสเจยฺยนฺติ กายทฺวาเร สุจิภาโวฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ อิเมสุ ปน ปฏิปาฏิยา จตูสุ สุตฺเตสุ อคาริกปฏิปทา กถิตาฯ โสตาปนฺนสกทาคามีนมฺปิ วฏฺฏติฯ

9. ทุติยโสเจยฺยสุตฺตวณฺณนา

[122] นวเม อชฺฌตฺตนฺติ นิยกชฺฌตฺตํฯ กามจฺฉนฺทนฺติ กามจฺฉนฺทนีวรณํฯ พฺยาปาทาทีสุปิ เอเสว นโยฯ เสสเมตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ คาถาย ปน กายสุจินฺติ กายทฺวาเร สุจิํ, กาเยน วา สุจิํฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ นินฺหาตปาปกนฺติ สพฺเพ ปาเป นินฺหาเปตฺวา โธวิตฺวา ฐิตํฯ อิมินา สุตฺเตนปิ คาถายปิ ขีณาสโวว กถิโตติฯ

10. โมเนยฺยสุตฺตวณฺณนา

[123] ทสเม โมเนยฺยานีติ มุนิภาวาฯ กายโมเนยฺยนฺติ กายทฺวาเร มุนิภาโว สาธุภาโว ปณฺฑิตภาโวฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กายโมเนยฺยนฺติ อิทํ ติวิธกายทุจฺจริตปฺปหานํ กายโมเนยฺยํ นามฯ อปิจ ติวิธํ กายสุจริตมฺปิ กายโมเนยฺยํ, ตถา กายารมฺมณํ ญาณํ กายโมเนยฺยํ, กายปริญฺญา กายโมเนยฺยํ, ปริญฺญาสหคโต มคฺโค กายโมเนยฺยํ, กาเย ฉนฺทราคสฺส ปหานํ กายโมเนยฺยํ, กายสงฺขารนิโรโธ จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติ กายโมเนยฺยํฯ วจีโมเนยฺเยปิ เอเสว นโยฯ

อยํ ปเนตฺถ วิเสโส – ยถา อิธ จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติ, เอวํ ตตฺถ วจีสงฺขารนิโรโธ ทุติยชฺฌานสมาปตฺติ วจีโมเนยฺยนฺติ เวทิตพฺพาฯ มโนโมเนยฺยมฺปิ อิมินาว นเยน อตฺถํ ญตฺวา จิตฺตสงฺขารนิโรโธ สญฺญาเวทยิตนิโรธสมาปตฺติ มโนโมเนยฺยนฺติ เวทิตพฺพาฯ กายมุนินฺติ กายทฺวาเร มุนิํ อุตฺตมํ ปริสุทฺธํ, กาเยน วา มุนิํฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ สพฺพปฺปหายินนฺติ ขีณาสวํฯ ขีณาสโว หิ สพฺพปฺปหายี นามาติฯ

อาปายิกวคฺโค ทุติโยฯ

(13) 3. กุสินารวคฺโค

1. กุสินารสุตฺตวณฺณนา

[124] ตติยสฺส ปฐเม กุสินารายนฺติ เอวํนามเก นคเรฯ พลิหรเณ วนสณฺเฑติ เอวํนามเก วนสณฺเฑฯ ตตฺถ กิร ภูตพลิกรณตฺถํ พลิํ หรนฺติ, ตสฺมา พลิหรณนฺติ วุจฺจติฯ อากงฺขมาโนติ อิจฺฉมาโนฯ สหตฺถาติ สหตฺเถนฯ สมฺปวาเรตีติ อลํ อลนฺติ วาจาย เจว หตฺถวิกาเรน จ ปฏิกฺขิปาเปติฯ สาธุ วต มายนฺติ สาธุ วต มํ อยํฯ คถิโตติ ตณฺหาเคเธน คถิโตฯ มุจฺฉิโตติ ตณฺหามุจฺฉนายเยว มุจฺฉิโตฯ อชฺโฌปนฺโนติ ตณฺหาย คิลิตฺวา ปรินิฏฺฐเปตฺวา ปวตฺโตฯ อนิสฺสรณปญฺโญติ ฉนฺทราคํ ปหาย สํกฑฺฒิตฺวา ปริภุญฺชนฺโต นิสฺสรณปญฺโญ นาม โหติ, อยํ น ตาทิโส, สจฺฉนฺทราโค ปริภุญฺชตีติ อนิสฺสรณปญฺโญฯ สุกฺกปกฺโข วุตฺตวิปริยาเยน เวทิตพฺโพฯ เนกฺขมฺมวิตกฺกาทโย ปเนตฺถ มิสฺสกา กถิตาติ เวทิตพฺพาฯ

2. ภณฺฑนสุตฺตวณฺณนา

[125] ทุติเย ปชหิํสูติ ปชหนฺติฯ พหุลมกํสูติ ปุนปฺปุนํ กโรนฺติฯ อิธาปิ ตโย วิตกฺกา มิสฺสกาว กถิตาฯ

3. โคตมกเจติยสุตฺตวณฺณนา

[126] ตติเย โคตมเก เจติเยติ โคตมกยกฺขสฺส ภวเนฯ ตถาคโต หิ ปฐมโพธิยํ วีสติ วสฺสานิ กทาจิ จาปาเล เจติเย, กทาจิ สารนฺทเท, กทาจิ พหุปุตฺเต, กทาจิ โคตมเกติ เอวํ เยภุยฺเยน เทวกุเลสุเยว วิหาสิฯ อิมสฺมิํ ปน กาเล เวสาลิํ อุปนิสฺสาย โคตมกสฺส ยกฺขสฺส ภวนฏฺฐาเน วิหาสิฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘โคตมเก เจติเย’’ติฯ เอตทโวจาติ เอตํ ‘‘อภิญฺญายาห’’นฺติอาทิกํ สุตฺตํ อโวจฯ

อิทญฺจ ภควตา สุตฺตํ อตฺถุปฺปตฺติยํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ กตรอตฺถุปฺปตฺติยนฺติ? มูลปริยายอตฺถุปฺปตฺติยํ (ม. นิ. 1.1 อาทโย)ฯ