(12) 2. อาปายิกวคฺโค

1. อาปายิกสุตฺตวณฺณนา

[114] ทุติยสฺส ปฐเม อปายํ คจฺฉิสฺสนฺตีติ อาปายิกาฯ นิรยํ คจฺฉิสฺสนฺตีติ เนรยิกาฯ อิทมปฺปหายาติ อิทํ พฺรหฺมจาริปฏิญฺญตาทิํ ปาปธมฺมตฺตยํ อวิชหิตฺวาฯ พฺรหฺมจาริปฏิญฺโญติ พฺรหฺมจาริปฏิรูปโก, เตสํ วา อากปฺปํ อวิชหเนน ‘‘อหมฺปิ พฺรหฺมจารี’’ติ เอวํปฏิญฺโญฯ อนุทฺธํเสตีติ อกฺโกสติ ปริภาสติ โจเทติฯ นตฺถิ กาเมสุ โทโสติ กิเลสกาเมน วตฺถุกาเม เสวนฺตสฺส นตฺถิ โทโสฯ ปาตพฺยตนฺติ ปิวิตพฺพตํ ปริภุญฺชิตพฺพตํ นิราสงฺเกน จิตฺเตน ปิปาสิตสฺส ปานียปิวนสทิสํ ปริภุญฺชิตพฺพตํฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตํฯ

2. ทุลฺลภสุตฺตวณฺณนา

[115] ทุติเย กตญฺญู กตเวทีติ ‘‘อิมินา มยฺหํ กต’’นฺติ เตน กตกมฺมํ ญตฺวา วิทิตํ ปากฏํ กตฺวา ปฏิกรณกปุคฺคโลฯ

3. อปฺปเมยฺยสุตฺตวณฺณนา

[116] ตติเย สุเขน เมตพฺโพติ สุปฺปเมยฺโยฯ ทุกฺเขน เมตพฺโพติ ทุปฺปเมยฺโยฯ ปเมตุํ น สกฺโกตีติ อปฺปเมยฺโยฯ อุนฺนโฬติ อุคฺคตนโฬ, ตุจฺฉมานํ อุกฺขิปิตฺวา ฐิโตติ อตฺโถฯ จปโลติ ปตฺตมณฺฑนาทินา จาปลฺเลน สมนฺนาคโตฯ มุขโรติ มุขขโรฯ วิกิณฺณวาโจติ อสญฺญตวจโนฯ อสมาหิโตติ จิตฺเตกคฺคตารหิโตฯ วิพฺภนฺตจิตฺโตติ ภนฺตจิตฺโต ภนฺตคาวิภนฺตมิคสปฺปฏิภาโคฯ ปากตินฺทฺริโยติ วิวฏินฺทฺริโยฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

4. อาเนญฺชสุตฺตวณฺณนา

[117] จตุตฺเถ ตทสฺสาเทตีติ ตํ ฌานํ อสฺสาเทติฯ ตํ นิกาเมตีติ ตเทว ปตฺเถติฯ เตน จ วิตฺติํ อาปชฺชตีติ เตน ฌาเนน ตุฏฺฐิํ อาปชฺชติฯ ตตฺร ฐิโตติ ตสฺมิํ ฌาเน ฐิโตฯ ตทธิมุตฺโตติ ตตฺเถว อธิมุตฺโตฯ ตพฺพหุลวิหารีติ เตน พหุลํ วิหรนฺโตฯ สหพฺยตํ อุปปชฺชตีติ สหภาวํ อุปปชฺชติ, ตสฺมิํ เทวโลเก นิพฺพตฺตตีติ อตฺโถ ฯ นิรยมฺปิ คจฺฉตีติอาทิ นิรยาทีหิ อวิปฺปมุตฺตตฺตา อปรปริยายวเสน ตตฺถ คมนํ สนฺธาย วุตฺตํฯ น หิ ตสฺส อุปจารชฺฌานโต พลวตรํ อกุสลํ อตฺถิ, เยน อนนฺตรํ อปาเย นิพฺพตฺเตยฺยฯ ภควโต ปน สาวโกติ โสตาปนฺนสกทาคามิอนาคามีนํ อญฺญตโรฯ ตสฺมิํเยว ภเวติ ตตฺเถว อรูปภเวฯ ปรินิพฺพายตีติ อปฺปจฺจยปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพายติฯ อธิปฺปยาโสติ อธิกปฺปโยโคฯ เสสเมตฺถ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ อิมสฺมิํ ปน สุตฺเต ปุถุชฺชนสฺส อุปปตฺติชฺฌานํ กถิตํ, อริยสาวกสฺส ตเทว อุปปตฺติชฺฌานญฺจ วิปสฺสนาปาทกชฺฌานญฺจ กถิตํฯ

5. วิปตฺติสมฺปทาสุตฺตวณฺณนา

[118] ปญฺจเม สีลวิปตฺตีติ สีลสฺส วิปนฺนากาโรฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ นตฺถิ ทินฺนนฺติ ทินฺนสฺส ผลาภาวํ สนฺธาย วทติฯ ยิฏฺฐํ วุจฺจติ มหาโยโคฯ หุตนฺติ ปเหณกสกฺกาโร อธิปฺเปโตฯ ตมฺปิ อุภยํ ผลาภาวเมว สนฺธาย ปฏิกฺขิปติฯ สุกตทุกฺกฏานนฺติ สุกตทุกฺกตานํ, กุสลากุสลานนฺติ อตฺโถฯ ผลํ วิปาโกติ ยํ ผลนฺติ วา วิปาโกติ วา วุจฺจติ, ตํ นตฺถีติ วทติฯ นตฺถิ อยํ โลโกติ ปรโลเก ฐิตสฺส อยํ โลโก นตฺถิ, นตฺถิ ปโร โลโกติ อิธ โลเก ฐิตสฺสาปิ ปรโลโก นตฺถิ, สพฺเพ ตตฺถ ตตฺเถว อุจฺฉิชฺชนฺตีติ ทสฺเสติฯ นตฺถิ มาตา นตฺถิ ปิตาติ เตสุ สมฺมาปฏิปตฺติมิจฺฉาปฏิปตฺตีนํ ผลาภาววเสน วทติฯ นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกาติ จวิตฺวา อุปฺปชฺชนกสตฺตา นาม นตฺถีติ วทติฯ สมฺปทาติ ปาริปูริโยฯ สีลสมฺปทาติ สีลสฺส ปริปุณฺณอเวกลฺลภาโวฯ เสสทฺวเยปิ เอเสว นโยฯ อตฺถิ ทินฺนนฺติอาทิ วุตฺตปฏิปกฺขนเยน คเหตพฺพํฯ

6. อปณฺณกสุตฺตวณฺณนา

[119] ฉฏฺเฐ อปณฺณโก มณีติ ฉหิ ตเลหิ สมนฺนาคโต ปาสโกฯ สุคติํ สคฺคนฺติ จาตุมหาราชิกาทีสุ อญฺญตรํ สคฺคํ โลกํฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต สีลญฺจ สมฺมาทิฏฺฐิ จาติ อุภยมฺปิ มิสฺสกํ กถิตํฯ สตฺตมํ อุตฺตานเมวฯ