7. อรกฺขิตสุตฺตวณฺณนา

[110] สตฺตเม อวสฺสุตํ โหตีติ ตินฺตํ โหติฯ น ภทฺทกํ มรณํ โหตีติ อปาเย ปฏิสนฺธิปจฺจยตาย น ลทฺธกํ โหติฯ กาลกิริยาติ ตสฺเสว เววจนํฯ สุกฺกปกฺเข สคฺเค ปฏิสนฺธิปจฺจยตาย ภทฺทกํ โหติ ลทฺธกํฯ ตํ ปน เอกนฺเตน โสตาปนฺนาทีนํ ติณฺณํ อริยสาวกานํเยว วฏฺฏติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

8. พฺยาปนฺนสุตฺตวณฺณนา

[111] อฏฺฐเม พฺยาปนฺนนฺติ ปกติภาวํ ชหิตฺวา ฐิตํฯ เสสํ ปุริมสุตฺเต วุตฺตนยเมวฯ

9. ปฐมนิทานสุตฺตวณฺณนา

[112] นวเม นิทานานีติ การณานิฯ กมฺมานํ สมุทยายาติ วฏฺฏคามิกมฺมานํ ปิณฺฑกรณตฺถายฯ โลภปกตนฺติ โลเภน ปกตํฯ สาวชฺชนฺติ สโทสํฯ ตํ กมฺมํ กมฺมสมุทยาย สํวตฺตตีติ ตํ กมฺมํ อญฺเญสมฺปิ วฏฺฏคามิกมฺมานํ สมุทยาย ปิณฺฑกรณตฺถาย สํวตฺตติฯ น ตํ กมฺมํ กมฺมนิโรธายาติ ตํ ปน กมฺมํ วฏฺฏคามิกมฺมานํ นิโรธตฺถาย น สํวตฺตติฯ สุกฺกปกฺเข กมฺมานํ สมุทยายาติ วิวฏฺฏคามิกมฺมานํ สมุทยตฺถายฯ อิมินา นเยน สพฺพํ อตฺถโต เวทิตพฺพํฯ

10. ทุติยนิทานสุตฺตวณฺณนา

[113] ทสเม กมฺมานนฺติ วฏฺฏคามิกมฺมานเมวฯ ฉนฺทราคฏฺฐานิเยติ ฉนฺทราคสฺส การณภูเตฯ อารพฺภาติ อาคมฺม สนฺธาย ปฏิจฺจฯ ฉนฺโทติ ตณฺหาฉนฺโทฯ โย เจตโส สาราโคติ โย จิตฺตสฺส ราโค รชฺชนา รชฺชิตตฺตํ, เอตมหํ สํโยชนํ วทามิ, พนฺธนํ วทามีติ อตฺโถฯ สุกฺกปกฺเข กมฺมานนฺติ วิวฏฺฏคามิกมฺมานํฯ ตทภินิวตฺเตตีติ ตํ อภินิวตฺเตติฯ ยทา วา เตน วิปาโก ญาโต โหติ วิทิโต, ตทา เต เจว ธมฺเม ตญฺจ วิปากํ อภินิวตฺเตติฯ อิมินา จ ปเทน วิปสฺสนา กถิตา, ตทภินิวตฺเตตฺวาติ อิมินา มคฺโคฯ เจตสา อภินิวิชฺฌิตฺวาติ อิมินา จ มคฺโควฯ ปญฺญาย อติวิชฺฌ ปสฺสตีติ สห วิปสฺสนาย มคฺคปญฺญาย นิพฺพิชฺฌิตฺวา ปสฺสติฯ เอวํ สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อิมสฺมิํ ปน สุตฺเต วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตนฺติฯ

สมฺโพธวคฺโค ปฐโมฯ

(12) 2. อาปายิกวคฺโค

1. อาปายิกสุตฺตวณฺณนา

[114] ทุติยสฺส ปฐเม อปายํ คจฺฉิสฺสนฺตีติ อาปายิกาฯ นิรยํ คจฺฉิสฺสนฺตีติ เนรยิกาฯ อิทมปฺปหายาติ อิทํ พฺรหฺมจาริปฏิญฺญตาทิํ ปาปธมฺมตฺตยํ อวิชหิตฺวาฯ พฺรหฺมจาริปฏิญฺโญติ พฺรหฺมจาริปฏิรูปโก, เตสํ วา อากปฺปํ อวิชหเนน ‘‘อหมฺปิ พฺรหฺมจารี’’ติ เอวํปฏิญฺโญฯ อนุทฺธํเสตีติ อกฺโกสติ ปริภาสติ โจเทติฯ นตฺถิ กาเมสุ โทโสติ กิเลสกาเมน วตฺถุกาเม เสวนฺตสฺส นตฺถิ โทโสฯ ปาตพฺยตนฺติ ปิวิตพฺพตํ ปริภุญฺชิตพฺพตํ นิราสงฺเกน จิตฺเตน ปิปาสิตสฺส ปานียปิวนสทิสํ ปริภุญฺชิตพฺพตํฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตํฯ

2. ทุลฺลภสุตฺตวณฺณนา

[115] ทุติเย กตญฺญู กตเวทีติ ‘‘อิมินา มยฺหํ กต’’นฺติ เตน กตกมฺมํ ญตฺวา วิทิตํ ปากฏํ กตฺวา ปฏิกรณกปุคฺคโลฯ

3. อปฺปเมยฺยสุตฺตวณฺณนา

[116] ตติเย สุเขน เมตพฺโพติ สุปฺปเมยฺโยฯ ทุกฺเขน เมตพฺโพติ ทุปฺปเมยฺโยฯ ปเมตุํ น สกฺโกตีติ อปฺปเมยฺโยฯ อุนฺนโฬติ อุคฺคตนโฬ, ตุจฺฉมานํ อุกฺขิปิตฺวา ฐิโตติ อตฺโถฯ จปโลติ ปตฺตมณฺฑนาทินา จาปลฺเลน สมนฺนาคโตฯ มุขโรติ มุขขโรฯ วิกิณฺณวาโจติ อสญฺญตวจโนฯ อสมาหิโตติ จิตฺเตกคฺคตารหิโตฯ วิพฺภนฺตจิตฺโตติ ภนฺตจิตฺโต ภนฺตคาวิภนฺตมิคสปฺปฏิภาโคฯ ปากตินฺทฺริโยติ วิวฏินฺทฺริโยฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ