(11) 1. สมฺโพธวคฺโค

1. ปุพฺเพวสมฺโพธสุตฺตวณฺณนา

[104] ตติยสฺส ปฐเม ปุพฺเพว สมฺโพธาติ สมฺโพธิโต ปุพฺเพว, อริยมคฺคปฺปตฺติโต อปรภาเคเยวาติ วุตฺตํ โหติฯ อนภิสมฺพุทฺธสฺสาติ อปฺปฏิวิทฺธจตุสจฺจสฺสฯ โพธิสตฺตสฺเสว สโตติ พุชฺฌนกสตฺตสฺเสว สโต, สมฺมาสมฺโพธิํ อธิคนฺตุํ อารภนฺตสฺเสว สโต, สมฺโพธิยา วา สตฺตสฺเสว ลคฺคสฺเสว สโตฯ ทีปงฺกรสฺส หิ ภควโต ปาทมูเล อฏฺฐธมฺมสโมธาเนน อภินีหารสมิทฺธิโต ปภุติ ตถาคโต สมฺมาสมฺโพธิํ สตฺโต ลคฺโค ‘‘ปตฺตพฺพา มยา เอสา’’ติ ตทธิคมาย ปรกฺกมํ อมุญฺจนฺโตเยว อาคโต, ตสฺมา โพธิสตฺโตติ วุจฺจติฯ โก นุ โขติ กตโม นุ โขฯ โลโกติ สงฺขารโลโกฯ อสฺสาโทติ มธุรากาโรฯ อาทีนโวติ อนภินนฺทิตพฺพากาโรฯ ตสฺส มยฺหนฺติ ตสฺส เอวํ โพธิสตฺตสฺเสว สโต มยฺหํฯ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานนฺติ นิพฺพานํ อาคมฺม อารพฺภ ปฏิจฺจ ฉนฺทราโค วินยํ คจฺฉติ ปหียติ, ตสฺมา นิพฺพานํ ‘‘ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหาน’’นฺติ วุจฺจติฯ อิทํ โลกนิสฺสรณนฺติ อิทํ นิพฺพานํ โลกโต นิสฺสฏตฺตา โลกนิสฺสรณนฺติ วุจฺจติฯ ยาวกีวนฺติ ยตฺตกํ ปมาณํ กาลํฯ อพฺภญฺญาสินฺติ อภิวิสิฏฺเฐน อริยมคฺคญาเณน อญฺญาสิํฯ ญาณญฺจ ปน เม ทสฺสนนฺติ ทฺวีหิปิ ปเทหิ ปจฺจเวกฺขณญาณํ วุตฺตํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

2. ปฐมอสฺสาทสุตฺตวณฺณนา

[105] ทุติเย อสฺสาทปริเยสนํ อจรินฺติ อสฺสาทปริเยสนตฺถาย อจริํฯ กุโต ปฏฺฐายาติ? สุเมธกาลโต ปฏฺฐายฯ ปญฺญายาติ สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญายฯ สุทิฏฺโฐติ สุปฺปฏิวิทฺโธฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ตติยํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวฯ

4. สมณพฺราหฺมณสุตฺตวณฺณนา

[107] จตุตฺเถ สามญฺญตฺถนฺติ จตุพฺพิธํ อริยผลํฯ อิตรํ ตสฺเสว เววจนํฯ สามญฺญตฺเถน วา จตฺตาโร มคฺคา, พฺรหฺมญฺญตฺเถน จตฺตาริ ผลานิฯ อิเมสุ ปน จตูสุปิ สุตฺเตสุ ขนฺธโลโกว กถิโตฯ

5. รุณฺณสุตฺตวณฺณนา

[108] ปญฺจมํ อตฺถุปฺปตฺติยา นิกฺขิตฺตํฯ กตราย อตฺถุปฺปตฺติยา? ฉพฺพคฺคิยานํ อนาจาเรฯ เต กิร คายนฺตา นจฺจนฺตา หสนฺตา วิจริํสุฯ ภิกฺขู ทสพลสฺส อาโรจยิํสุฯ สตฺถา เต ปกฺโกสาเปตฺวา เตสํ โอวาทตฺถาย อิทํ สุตฺตํ อารภิฯ ตตฺถ รุณฺณนฺติ โรทิตํฯ อุมฺมตฺตกนฺติ อุมฺมตฺตกกิริยาฯ โกมารกนฺติ กุมารเกหิ กตฺตพฺพกิจฺจํฯ ทนฺตวิทํสกหสิตนฺติ ทนฺเต ทสฺเสตฺวา ปาณิํ ปหรนฺตานํ มหาสทฺเทน หสิตํฯ เสตุฆาโต คีเตติ คีเต โว ปจฺจยฆาโต โหตุ, สเหตุกํ คีตํ ปชหถาติ ทีเปติฯ นจฺเจปิ เอเสว นโยฯ อลนฺติ ยุตฺตํฯ ธมฺมปฺปโมทิตานํ สตนฺติ เอตฺถ ธมฺโม วุจฺจติ การณํ, เกนจิเทว การเณน ปมุทิตานํ สนฺตานํฯ สิตํ สิตมตฺตายาติ ตสฺมิํ สิตการเณ สติ ยํ สิตํ กโรถ, ตํ โว สิตมตฺตาย อคฺคทนฺเต ทสฺเสตฺวา ปหฏฺฐาการมตฺตทสฺสนายเยว ยุตฺตนฺติ วุตฺตํ โหติฯ

6. อติตฺติสุตฺตวณฺณนา

[109] ฉฏฺเฐ โสปฺปสฺสาติ นิทฺทายฯ ปฏิเสวนาย นตฺถิ ติตฺตีติ ยถา ยถา ปฏิเสวติ, ตถา ตถา รุจฺจติเยวาติ ติตฺติ นาม นตฺถิฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ สเจ หิ มหาสมุทฺเท อุทกํ สุรา ภเวยฺย, สุราโสณฺโฑ จ มจฺโฉ หุตฺวา นิพฺพตฺเตยฺย, ตสฺส ตตฺถ จรนฺตสฺสปิ สยนฺตสฺสปิ ติตฺติ นาม น ภเวยฺยฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตํฯ