เมนู

11. นิมิตฺตสุตฺตวณฺณนา

[103] เอกาทสเมปิ อธิจิตฺตํ สมถวิปสฺสนาจิตฺตเมวฯ ตีณิ นิมิตฺตานีติ ตีณิ การณานิฯ กาเลน กาลนฺติ กาเล กาเล, ยุตฺตกาเลติ อตฺโถฯ กาเลน กาลํ สมาธินิมิตฺตํ มนสิกาตพฺพนฺติอาทีสุ ตํ ตํ กาลํ สลฺลกฺเขตฺวา เอกคฺคตาย ยุตฺตกาเล เอกคฺคตา มนสิกาตพฺพาฯ เอกคฺคตา หิ อิธ สมาธินิมิตฺตนฺติ วุตฺตาฯ ตตฺร วจนตฺโถ – สมาธิเยว นิมิตฺตํ สมาธินิมิตฺตํฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ ปคฺคโหติ ปน วีริยสฺส นามํ, อุเปกฺขาติ มชฺฌตฺตภาวสฺสฯ ตสฺมา วีริยสฺส ยุตฺตกาเล วีริยํ มนสิกาตพฺพํ, มชฺฌตฺตภาวสฺส ยุตฺตกาเล มชฺฌตฺตภาเว ฐาตพฺพนฺติฯ ฐานํ ตํ จิตฺตํ โกสชฺชาย สํวตฺเตยฺยาติ การณํ วิชฺชติ เยน ตํ จิตฺตํ โกสชฺชภาเว ติฏฺเฐยฺยฯ อิตเรสุปิ เอเสว นโยฯ อุเปกฺขานิมิตฺตํเยว มนสิ กเรยฺยาติ เอตฺถ จ ญาณชวํ อุเปกฺเขยฺยาติ อยมตฺโถฯ อาสวานํ ขยายาติ อรหตฺตผลตฺถายฯ

อุกฺกํ พนฺเธยฺยาติ องฺคารกปลฺลํ สชฺเชยฺยฯ อาลิมฺเปยฺยาติ ตตฺถ องฺคาเร ปกฺขิปิตฺวา อคฺคิํ ทตฺวา นาฬิกาย ธมนฺโต อคฺคิํ คาหาเปยฺยฯ อุกฺกามุเข ปกฺขิเปยฺยาติ องฺคาเร วิยูหิตฺวา องฺคารมตฺถเก วา ฐเปยฺย, มูสาย วา ปกฺขิเปยฺยฯ อชฺฌุเปกฺขตีติ ปกฺกาปกฺกภาวํ อุปธาเรติฯ

สมฺมา สมาธิยติ อาสวานํ ขยายาติ อรหตฺตผลตฺถาย สมฺมา ฐปียติฯ เอตฺตาวตา หิ วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตปฺปตฺโต ภิกฺขุ ทสฺสิโตฯ อิทานิ ตสฺส ขีณาสวสฺส อภิญฺญาย ปฏิปทํ ทสฺเสนฺโต ยสฺส ยสฺส จาติอาทิมาหฯ ตํ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

โลณกปลฺลวคฺโค ปญฺจโมฯ

ทุติยปณฺณาสกํ นิฏฺฐิตํฯ

3. ตติยปณฺณาสกํ

(11) 1. สมฺโพธวคฺโค

1. ปุพฺเพวสมฺโพธสุตฺตวณฺณนา

[104] ตติยสฺส ปฐเม ปุพฺเพว สมฺโพธาติ สมฺโพธิโต ปุพฺเพว, อริยมคฺคปฺปตฺติโต อปรภาเคเยวาติ วุตฺตํ โหติฯ อนภิสมฺพุทฺธสฺสาติ อปฺปฏิวิทฺธจตุสจฺจสฺสฯ โพธิสตฺตสฺเสว สโตติ พุชฺฌนกสตฺตสฺเสว สโต, สมฺมาสมฺโพธิํ อธิคนฺตุํ อารภนฺตสฺเสว สโต, สมฺโพธิยา วา สตฺตสฺเสว ลคฺคสฺเสว สโตฯ ทีปงฺกรสฺส หิ ภควโต ปาทมูเล อฏฺฐธมฺมสโมธาเนน อภินีหารสมิทฺธิโต ปภุติ ตถาคโต สมฺมาสมฺโพธิํ สตฺโต ลคฺโค ‘‘ปตฺตพฺพา มยา เอสา’’ติ ตทธิคมาย ปรกฺกมํ อมุญฺจนฺโตเยว อาคโต, ตสฺมา โพธิสตฺโตติ วุจฺจติฯ โก นุ โขติ กตโม นุ โขฯ โลโกติ สงฺขารโลโกฯ อสฺสาโทติ มธุรากาโรฯ อาทีนโวติ อนภินนฺทิตพฺพากาโรฯ ตสฺส มยฺหนฺติ ตสฺส เอวํ โพธิสตฺตสฺเสว สโต มยฺหํฯ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานนฺติ นิพฺพานํ อาคมฺม อารพฺภ ปฏิจฺจ ฉนฺทราโค วินยํ คจฺฉติ ปหียติ, ตสฺมา นิพฺพานํ ‘‘ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหาน’’นฺติ วุจฺจติฯ อิทํ โลกนิสฺสรณนฺติ อิทํ นิพฺพานํ โลกโต นิสฺสฏตฺตา โลกนิสฺสรณนฺติ วุจฺจติฯ ยาวกีวนฺติ ยตฺตกํ ปมาณํ กาลํฯ อพฺภญฺญาสินฺติ อภิวิสิฏฺเฐน อริยมคฺคญาเณน อญฺญาสิํฯ ญาณญฺจ ปน เม ทสฺสนนฺติ ทฺวีหิปิ ปเทหิ ปจฺจเวกฺขณญาณํ วุตฺตํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

2. ปฐมอสฺสาทสุตฺตวณฺณนา

[105] ทุติเย อสฺสาทปริเยสนํ อจรินฺติ อสฺสาทปริเยสนตฺถาย อจริํฯ กุโต ปฏฺฐายาติ? สุเมธกาลโต ปฏฺฐายฯ ปญฺญายาติ สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญายฯ สุทิฏฺโฐติ สุปฺปฏิวิทฺโธฯ อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ตติยํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวฯ