7. ทุติยสิกฺขาสุตฺตวณฺณนา

[88] สตฺตเม โกลํโกโลติ กุลา กุลํ คมนโกฯ กุลนฺติ เจตฺถ ภโว อธิปฺเปโต, ตสฺมา ‘‘ทฺเว วา ตีณิ วา กุลานี’’ติ เอตฺถปิ ทฺเว วา ตโย วา ภเวติ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อยญฺหิ ทฺเว วา ภเว สนฺธาวติ ตโย วา, อุตฺตมโกฏิยา ฉ วาฯ ตสฺมา ทฺเว วา ตีณิ วา จตฺตาริ วา ปญฺจ วา ฉ วาติ เอวเมตฺถ วิกปฺโป ทฏฺฐพฺโพฯ เอกพีชีติ เอกสฺเสว ภวสฺส พีชํ เอตสฺส อตฺถีติ เอกพีชีฯ อุทฺธํโสโตติอาทีสุ อตฺถิ อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามี, อตฺถิ อุทฺธํโสโต น อกนิฏฺฐคามี, อตฺถิ น อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามี, อตฺถิ น อุทฺธํโสโต น อกนิฏฺฐคามีฯ ตตฺถ โย อิธ อนาคามิผลํ ปตฺวา อวิหาทีสุ นิพฺพตฺโต ตตฺถ ยาวตายุกํ ฐตฺวา อุปรูปริ นิพฺพตฺติตฺวา อกนิฏฺฐํ ปาปุณาติ, อยํ อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามี นามฯ โย ปน อวิหาทีสุ นิพฺพตฺโต ตตฺเถว อปรินิพฺพายิตฺวา อกนิฏฺฐมฺปิ อปฺปตฺวา อุปริมพฺรหฺมโลเก ปรินิพฺพายติ, อยํ อุทฺธํโสโต น อกนิฏฺฐคามี นามฯ โย อิโต จวิตฺวา อกนิฏฺเฐเยว นิพฺพตฺตติ, อยํ น อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามี นามฯ โย ปน อวิหาทีสุ จตูสุ อญฺญตรสฺมิํ นิพฺพตฺติตฺวา ตตฺเถว ปรินิพฺพายติ, อยํ น อุทฺธํโสโต น อกนิฏฺฐคามี นามฯ

ยตฺถ กตฺถจิ อุปฺปนฺโน ปน สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน อรหตฺตํ ปตฺโต สสงฺขารปรินิพฺพายี นามฯ อสงฺขาเรน อปฺปโยเคน ปตฺโต อสงฺขารปรินิพฺพายี นามฯ โย ปน กปฺปสหสฺสายุเกสุ อวิเหสุ นิพฺพตฺติตฺวา ปญฺจมํ กปฺปสตํ อติกฺกมิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต, อยํ อุปหจฺจปรินิพฺพายี นามฯ อตปฺปาทีสุปิ เอเสว นโยฯ อนฺตราปรินิพฺพายีติ โย อายุเวมชฺฌํ อนติกฺกมิตฺวา ปรินิพฺพายติ, โส ติวิโธ โหติฯ กปฺปสหสฺสายุเกสุ ตาว อวิเหสุ นิพฺพตฺติตฺวา เอโก นิพฺพตฺตทิวเสเยว อรหตฺตํ ปาปุณาติฯ โน เจ นิพฺพตฺตทิวเส ปาปุณาติ, ปฐมสฺส ปน กปฺปสตสฺส มตฺถเก ปาปุณาติ, อยํ ปฐโม อนฺตราปรินิพฺพายีฯ อปโร เอวํ อสกฺโกนฺโต ทฺวินฺนํ กปฺปสตานํ มตฺถเก ปาปุณาติ, อยํ ทุติโยฯ อปโร เอวมฺปิ อสกฺโกนฺโต จตุนฺนํ กปฺปสตานํ มตฺถเก ปาปุณาติ, อยํ ตติโย อนฺตราปรินิพฺพายีฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

อิมสฺมิํ ปน ฐาเน ฐตฺวา จตุวีสติ โสตาปนฺนา, ทฺวาทส สกทาคามิโน, อฏฺฐจตฺตาลีส อนาคามิโน, ทฺวาทส จ อรหนฺโต กเถตพฺพาฯ อิมสฺมิํ หิ สาสเน สทฺธาธุรํ ปญฺญาธุรนฺติ ทฺเว ธุรานิ, ทุกฺขปฏิปทาทนฺธาภิญฺญาทโย จตสฺโส ปฏิปทาฯ ตตฺเถโก สทฺธาธุเรน อภินิวิสิตฺวา โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา เอกเมว ภวํ นิพฺพตฺติตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ, อยเมโก เอกพีชีฯ โส ปฏิปทาวเสน จตุพฺพิโธ โหติฯ ยถา เจส, เอวํ ปญฺญาธุเรน อภินิวิฏฺโฐปีติ อฏฺฐ เอกพีชิโนฯ ตถา โกลํโกลา สตฺตกฺขตฺตุปรมา จาติ อิเม จตุวีสติ โสตาปนฺนา นามฯ ตีสุ ปน วิโมกฺเขสุ สุญฺญตวิโมกฺเขน สกทาคามิภูมิํ ปตฺตา จตุนฺนํ ปฏิปทานํ วเสน จตฺตาโร สกทาคามิโน, ตถา อนิมิตฺตวิโมกฺเขน ปตฺตา จตฺตาโร, อปฺปณิหิตวิโมกฺเขน ปตฺตา จตฺตาโรติ อิเม ทฺวาทส สกทาคามิโนฯ อวิเหสุ ปน ตโย อนฺตราปรินิพฺพายิโน, เอโก อุปหจฺจปรินิพฺพายี, เอโก อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามีติ ปญฺจ อนาคามิโน, เต อสงฺขารปรินิพฺพายิโน ปญฺจ, สสงฺขารปรินิพฺพายิโน ปญฺจาติ ทส โหนฺติ, ตถา อตปฺปาทีสุฯ

อกนิฏฺเฐสุ ปน อุทฺธํโสโต นตฺถิ , ตสฺมา ตตฺถ จตฺตาโร สสงฺขารปรินิพฺพายี, จตฺตาโร อสงฺขารปรินิพฺพายีติ อฏฺฐ, อิเม อฏฺฐจตฺตาลีส อนาคามิโนฯ ยถา ปน สกทาคามิโน, ตเถว อรหนฺโตปิ ทฺวาทส เวทิตพฺพาฯ อิธาปิ ติสฺโส สิกฺขา มิสฺสิกาว กถิตาฯ

8. ตติยสิกฺขาสุตฺตวณฺณนา

[89] อฏฺฐเม ตํ วา ปน อนภิสมฺภวํ อปฺปฏิวิชฺฌนฺติ ตํ อรหตฺตํ อปาปุณนฺโต อปฺปฏิวิชฺฌนฺโตฯ อิมินา นเยน สพฺพฏฺฐาเนสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อิธาปิ ติสฺโส สิกฺขา มิสฺสิกาว กถิตาฯ นวมํ อุตฺตานตฺถเมวฯ อิธาปิ ติสฺโส สิกฺขา มิสฺสิกาว กถิตาฯ

10. ทุติยสิกฺขตฺตยสุตฺตวณฺณนา

[91] ทสเม อาสวานํ ขยาติ เอตฺถ อรหตฺตมคฺโค อธิปญฺญาสิกฺขา นามฯ ผลํ ปน สิกฺขิตสิกฺขสฺส อุปฺปชฺชนโต สิกฺขาติ น วตฺตพฺพํฯ

ยถา ปุเร ตถา ปจฺฉาติ ยถา ปฐมํ ตีสุ สิกฺขาสุ สิกฺขติ, ปจฺฉา ตเถว สิกฺขตีติ อตฺโถฯ ทุติยปเทปิ เอเสว นโยฯ ยถา อโธ ตถา อุทฺธนฺติ ยถา เหฏฺฐิมกายํ อสุภวเสน ปสฺสติ, อุปริมกายมฺปิ ตเถว ผรติฯ ทุติยปเทปิ เอเสว นโยฯ ยถา ทิวา ตถา รตฺตินฺติ ยถา ทิวา ติสฺโส สิกฺขา สิกฺขติ, รตฺติมฺปิ ตเถว สิกฺขตีติ อตฺโถฯ อภิภุยฺย ทิสา สพฺพาติ สพฺพา ทิสา อารมฺมณวเสน อภิภวิตฺวาฯ อปฺปมาณสมาธินาติ อรหตฺตมคฺคสมาธินาฯ

เสกฺขนฺติ สิกฺขมานํ สกรณียํฯ ปฏิปทนฺติ ปฏิปนฺนกํฯ สํสุทฺธจาริยนฺติ สํสุทฺธจรณํ ปริสุทฺธสีลํฯ สมฺพุทฺธนฺติ จตุสจฺจพุทฺธํฯ ธีรํ ปฏิปทนฺตคุนฺติ ขนฺธธีรอายตนธีรวเสน ธีรํ ธิติสมฺปนฺนํ ปฏิปตฺติยา อนฺตํ คตํฯ วิญฺญาณสฺสาติ จริมกวิญฺญาณสฺสฯ ตณฺหากฺขยวิมุตฺติโนติ ตณฺหากฺขยวิมุตฺติสงฺขาตาย อรหตฺตผลวิมุตฺติยา สมนฺนาคตสฺสฯ ปชฺโชตสฺเสว นิพฺพานนฺติ ปทีปนิพฺพานํ วิยฯ วิโมกฺโข โหติ เจตโสติ จิตฺตสฺส วิมุตฺติ วิมุจฺจนา อปฺปวตฺติภาโว โหติฯ