4. วชฺชิปุตฺตสุตฺตวณฺณนา

[85] จตุตฺเถ วชฺชิปุตฺตโกติ วชฺชิราชกุลสฺส ปุตฺโตฯ ทิยฑฺฒสิกฺขาปทสตนฺติ ปณฺณาสาธิกํ สิกฺขาปทสตํฯ ตสฺมิํ สมเย ปญฺญตฺตานิ สิกฺขาปทาเนว สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ โส กิร ภิกฺขุ อชฺชวสมฺปนฺโน อุชุชาติโก อวงฺโก อกุฏิโล, ตสฺมา ‘‘อหํ เอตฺตกานิ สิกฺขาปทานิ รกฺขิตุํ สกฺกุเณยฺยํ วา น วา’’ติ จินฺเตตฺวา สตฺถุ อาโรเจสิฯ สกฺโกมหนฺติ สกฺโกมิ อหํฯ โส กิร ‘‘เอตฺตเกสุ สิกฺขาปเทสุ สิกฺขนฺตสฺส อครุ ตีสุ สิกฺขาสุ สิกฺขิตุ’’นฺติ มญฺญมาโน เอวมาหฯ อถ ภควา ยถา นาม ปญฺญาส ติณกลาปิโย อุกฺขิปิตุํ อสกฺโกนฺตสฺส กลาปิยสตํ พนฺธิตฺวา สีเส ฐเปยฺย, เอวเมว เอกิสฺสาปิ สิกฺขาย สิกฺขิตุํ อสกฺโกนฺตสฺส อปรา ทฺเวปิ สิกฺขา อุปริ ปกฺขิปนฺโต ตสฺมาติห ตฺวํ ภิกฺขูติอาทิมาหฯ สุขุมาโล กิร อุตฺตโร นาม ชานปทมนุสฺโส โลหปาสาทวิหาเร วสติฯ อถ นํ ทหรภิกฺขู อาหํสุ – ‘‘อุตฺตร, อคฺคิสาลา โอวสฺสติ, ติณํ กปฺปิยํ กตฺวา เทหี’’ติฯ ตํ อาทาย อฏวิํ คนฺตฺวา เตน ลายิตํ ติณํเยว กรเฬ พนฺธิตฺวา ‘‘ปญฺญาส กรเฬ คเหตุํ สกฺขิสฺสสิ อุตฺตรา’’ติ อาหํสุฯ โส ‘‘น สกฺขิสฺสามี’’ติ อาหฯ อสีติํ ปน สกฺขิสฺสสีติ? น สกฺขิสฺสามิ, ภนฺเตติฯ เอกํ กรฬสตํ สกฺขิสฺสสีติ? อาม, ภนฺเต, คณฺหิสฺสามีติฯ ทหรภิกฺขู กรฬสตํ พนฺธิตฺวา ตสฺส สีเส ฐปยิํสุฯ โส อุกฺขิปิตฺวา นิตฺถุนนฺโต คนฺตฺวา อคฺคิสาลาย สมีเป ปาเตสิฯ อถ นํ ภิกฺขู ‘‘กิลนฺตรูโปสิ อุตฺตรา’’ติ อาหํสุฯ อาม, ภนฺเต, ทหรา ภิกฺขู มํ วญฺเจสุํ, อิมํ เอกมฺปิ กรฬสตํ อุกฺขิปิตุํ อสกฺโกนฺตํ มํ ‘‘ปณฺณาส กรเฬ อุกฺขิปาหี’’ติ วทิํสุฯ อาม, อุตฺตร, วญฺจยิํสุ ตนฺติฯ เอวํ สมฺปทมิทํ เวทิตพฺพํฯ อิธาปิ ติสฺโส สิกฺขา มิสฺสิกาว กถิตาฯ

5. เสกฺขสุตฺตวณฺณนา

[86] ปญฺจเม อุชุมคฺคานุสาริโนติ อุชุมคฺโค วุจฺจติ อริยมคฺโค, ตํ อนุสฺสรนฺตสฺส ปฏิปนฺนกสฺสาติ อตฺโถฯ ขยสฺมิํ ปฐมํ ญาณนฺติ ปฐมเมว มคฺคญาณํ อุปฺปชฺชติฯ มคฺโค หิ กิเลสานํ เขปนโต ขโย นาม, ตํสมฺปยุตฺตํ ญาณํ ขยสฺมิํ ญาณํ นามฯ ตโต อญฺญา อนนฺตราติ ตโต จตุตฺถมคฺคญาณโต อนนฺตรา อญฺญา อุปฺปชฺชติ, อรหตฺตผลํ อุปฺปชฺชตีติ อตฺโถฯ อญฺญาวิมุตฺตสฺสาติ อรหตฺตผลวิมุตฺติยา วิมุตฺตสฺสฯ ญาณํ เว โหตีติ ปจฺจเวกฺขณญาณํ โหติฯ อิติ สุตฺเตปิ คาถาสุปิ สตฺต เสขา กถิตาฯ อวสาเน ปน ขีณาสโว ทสฺสิโตติฯ