(9) 4. สมณวคฺโค

1. สมณสุตฺตวณฺณนา

[82] จตุตฺถสฺส ปฐเม สมณิยานีติ สมณสนฺตกานิฯ สมณกรณียานีติ สมเณน กตฺตพฺพกิจฺจานิฯ อธิสีลสิกฺขาสมาทานนฺติอาทีสุ สมาทานํ วุจฺจติ คหณํ, อธิสีลสิกฺขาย สมาทานํ คหณํ ปูรณํ อธิสีลสิกฺขาสมาทานํฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ เอตฺถ จ สีลํ อธิสีลํ, จิตฺตํ อธิจิตฺตํ, ปญฺญา อธิปญฺญาติ อยํ วิภาโค เวทิตพฺโพฯ ตตฺถ ปญฺจสีลํ สีลํ นาม, ตํ อุปาทาย ทสสีลํ อธิสีลํ นาม, ตมฺปิ อุปาทาย จตุปาริสุทฺธิสีลํ อธิสีลํ นามฯ อปิจ สพฺพมฺปิ โลกิยสีลํ สีลํ นาม, โลกุตฺตรสีลํ อธิสีลํ, ตเทว สิกฺขิตพฺพโต สิกฺขาติ วุจฺจติฯ กามาวจรจิตฺตํ ปน จิตฺตํ นาม, ตํ อุปาทาย รูปาวจรํ อธิจิตฺตํ นาม, ตมฺปิ อุปาทาย อรูปาวจรํ อธิจิตฺตํ นามฯ อปิจ สพฺพมฺปิ โลกิยจิตฺตํ จิตฺตเมว, โลกุตฺตรํ อธิจิตฺตํฯ ปญฺญายปิ เอเสว นโยฯ ตสฺมาติ ยสฺมา อิมานิ ตีณิ สมณกรณียานิ, ตสฺมาฯ ติพฺโพติ พหโลฯ ฉนฺโทติ กตฺตุกมฺยตากุสลจฺฉนฺโทฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺตนฺเต ติสฺโส สิกฺขา โลกิยโลกุตฺตรา กถิตาติฯ

2. คทฺรภสุตฺตวณฺณนา

[83] ทุติเย ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโตติ ปจฺฉโต ปจฺฉโตฯ อหมฺปิ ทมฺโม อหมฺปิ ทมฺโมติ อหมฺปิ ‘‘ทมฺโม ทมฺมมาโน’’ติ วทมาโน คาวีติฯ เสยฺยถาปิ คุนฺนนฺติ ยถา คาวีนํฯ คาโว หิ กาฬาปิ รตฺตาปิ เสตาทิวณฺณาปิ โหนฺติ, คทฺรภสฺส ปน ตาทิโส วณฺโณ นาม นตฺถิฯ ยถา จ วณฺโณ, เอวํ สโรปิ ปทมฺปิ อญฺญาทิสเมวฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวฯ อิมสฺมิมฺปิ สุตฺเต ติสฺโส สิกฺขา มิสฺสิกาว กถิตาติฯ

3. เขตฺตสุตฺตวณฺณนา

[84] ตติเย ปฏิกจฺเจวาติ ปฐมเมวฯ สุกฏฺฐํ กโรตีติ นงฺคเลน สุกฏฺฐํ กโรติฯ สุมติกตนฺติ มติยา สุฏฺฐุ สมีกตํฯ กาเลนาติ วปิตพฺพยุตฺตกาเลนฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ อิธาปิ ติสฺโส สิกฺขา มิสฺสิกาว กถิตาฯ

4. วชฺชิปุตฺตสุตฺตวณฺณนา

[85] จตุตฺเถ วชฺชิปุตฺตโกติ วชฺชิราชกุลสฺส ปุตฺโตฯ ทิยฑฺฒสิกฺขาปทสตนฺติ ปณฺณาสาธิกํ สิกฺขาปทสตํฯ ตสฺมิํ สมเย ปญฺญตฺตานิ สิกฺขาปทาเนว สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ โส กิร ภิกฺขุ อชฺชวสมฺปนฺโน อุชุชาติโก อวงฺโก อกุฏิโล, ตสฺมา ‘‘อหํ เอตฺตกานิ สิกฺขาปทานิ รกฺขิตุํ สกฺกุเณยฺยํ วา น วา’’ติ จินฺเตตฺวา สตฺถุ อาโรเจสิฯ สกฺโกมหนฺติ สกฺโกมิ อหํฯ โส กิร ‘‘เอตฺตเกสุ สิกฺขาปเทสุ สิกฺขนฺตสฺส อครุ ตีสุ สิกฺขาสุ สิกฺขิตุ’’นฺติ มญฺญมาโน เอวมาหฯ อถ ภควา ยถา นาม ปญฺญาส ติณกลาปิโย อุกฺขิปิตุํ อสกฺโกนฺตสฺส กลาปิยสตํ พนฺธิตฺวา สีเส ฐเปยฺย, เอวเมว เอกิสฺสาปิ สิกฺขาย สิกฺขิตุํ อสกฺโกนฺตสฺส อปรา ทฺเวปิ สิกฺขา อุปริ ปกฺขิปนฺโต ตสฺมาติห ตฺวํ ภิกฺขูติอาทิมาหฯ สุขุมาโล กิร อุตฺตโร นาม ชานปทมนุสฺโส โลหปาสาทวิหาเร วสติฯ อถ นํ ทหรภิกฺขู อาหํสุ – ‘‘อุตฺตร, อคฺคิสาลา โอวสฺสติ, ติณํ กปฺปิยํ กตฺวา เทหี’’ติฯ ตํ อาทาย อฏวิํ คนฺตฺวา เตน ลายิตํ ติณํเยว กรเฬ พนฺธิตฺวา ‘‘ปญฺญาส กรเฬ คเหตุํ สกฺขิสฺสสิ อุตฺตรา’’ติ อาหํสุฯ โส ‘‘น สกฺขิสฺสามี’’ติ อาหฯ อสีติํ ปน สกฺขิสฺสสีติ? น สกฺขิสฺสามิ, ภนฺเตติฯ เอกํ กรฬสตํ สกฺขิสฺสสีติ? อาม, ภนฺเต, คณฺหิสฺสามีติฯ ทหรภิกฺขู กรฬสตํ พนฺธิตฺวา ตสฺส สีเส ฐปยิํสุฯ โส อุกฺขิปิตฺวา นิตฺถุนนฺโต คนฺตฺวา อคฺคิสาลาย สมีเป ปาเตสิฯ อถ นํ ภิกฺขู ‘‘กิลนฺตรูโปสิ อุตฺตรา’’ติ อาหํสุฯ อาม, ภนฺเต, ทหรา ภิกฺขู มํ วญฺเจสุํ, อิมํ เอกมฺปิ กรฬสตํ อุกฺขิปิตุํ อสกฺโกนฺตํ มํ ‘‘ปณฺณาส กรเฬ อุกฺขิปาหี’’ติ วทิํสุฯ อาม, อุตฺตร, วญฺจยิํสุ ตนฺติฯ เอวํ สมฺปทมิทํ เวทิตพฺพํฯ อิธาปิ ติสฺโส สิกฺขา มิสฺสิกาว กถิตาฯ