เมนู

4. นิคณฺฐสุตฺตวณฺณนา

[75] จตุตฺเถ กูฏาคารสาลายนฺติ ทฺเว กณฺณิกา คเหตฺวา หํสวฏฺฏกจฺฉนฺเนน กตาย คนฺธกุฏิยาฯ อปริเสสํ ญาณทสฺสนํ ปฏิชานาตีติ อปฺปมตฺตกมฺปิ อเสเสตฺวา สพฺพํ ญาณทสฺสนํ ปฏิชานาติฯ สตตํ สมิตนฺติ สพฺพกาลํ นิรนฺตรํฯ ญาณทสฺสนํ ปจฺจุปฏฺฐิตนฺติ สพฺพญฺญุตญฺญาณํ มยฺหํ อุปฏฺฐิตเมวาติ ทสฺเสติฯ ปุราณานํ กมฺมานนฺติ อายูหิตกมฺมานํฯ ตปสา พฺยนฺตีภาวนฺติ ทุกฺกรตเปน วิคตนฺตกรณํฯ นวานํ กมฺมานนฺติ อิทานิ อายูหิตพฺพกมฺมานํฯ อกรณาติ อนายูหเนนฯ เสตุฆาตนฺติ ปทฆาตํ ปจฺจยฆาตํ กเถติฯ กมฺมกฺขยา ทุกฺขกฺขโยติ กมฺมวฏฺฏกฺขเยน ทุกฺขกฺขโยฯ ทุกฺขกฺขยา เวทนากฺขโยติ ทุกฺขวฏฺฏกฺขเยน เวทนากฺขโยฯ ทุกฺขวฏฺฏสฺมิญฺหิ ขีเณ เวทนาวฏฺฏมฺปิ ขีณเมว โหติฯ เวทนากฺขยา สพฺพํ ทุกฺขํ นิชฺชิณฺณํ ภวิสฺสตีติ เวทนากฺขเยน ปน สกลวฏฺฏทุกฺขํ นิชฺชิณฺณเมว ภวิสฺสติฯ สนฺทิฏฺฐิกายาติ สามํ ปสฺสิตพฺพาย ปจฺจกฺขายฯ นิชฺชราย วิสุทฺธิยาติ กิเลสชีรณกปฏิปทาย กิเลเส วา นิชฺชีรณโต นิชฺชราย สตฺตานํ วิสุทฺธิยาฯ สมติกฺกโม โหตีติ สกลสฺส วฏฺฏทุกฺขสฺส อติกฺกโม โหติฯ อิธ, ภนฺเต, ภควา กิมาหาติ, ภนฺเต, ภควา อิมาย ปฏิปตฺติยา กิมาห, กิํ เอตํเยว กิเลสนิชฺชีรณกปฏิปทํ ปญฺญเปติ, อุทาหุ อญฺญนฺติ ปุจฺฉติฯ

ชานตาติ อนาวรณญาเณน ชานนฺเตนฯ ปสฺสตาติ สมนฺตจกฺขุนา ปสฺสนฺเตนฯ วิสุทฺธิยาติ วิสุทฺธิสมฺปาปนตฺถายฯ สมติกฺกมายาติ สมติกฺกมนตฺถายฯ อตฺถงฺคมายาติ อตฺถํ คมนตฺถายฯ ญายสฺส อธิคมายาติ สห วิปสฺสนาย มคฺคสฺส อธิคมนตฺถายฯ นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยายาติ อปจฺจยนิพฺพานสฺส สจฺฉิกรณตฺถายฯ นวญฺจ กมฺมํ น กโรตีติ นวํ กมฺมํ นายูหติฯ ปุราณญฺจ กมฺมนฺติ ปุพฺเพ อายูหิตกมฺมํฯ ผุสฺส ผุสฺส พฺยนฺตี กโรตีติ ผุสิตฺวา ผุสิตฺวา วิคตนฺตํ กโรติ, วิปากผสฺสํ ผุสิตฺวา ผุสิตฺวา ตํ กมฺมํ เขเปตีติ อตฺโถฯ สนฺทิฏฺฐิกาติ สามํ ปสฺสิตพฺพาฯ อกาลิกาติ น กาลนฺตเร กิจฺจการิกาฯ เอหิปสฺสิกาติ ‘‘เอหิ ปสฺสา’’ติ เอวํ ทสฺเสตุํ ยุตฺตาฯ โอปเนยฺยิกาติ อุปนเย ยุตฺตา อลฺลียิตพฺพยุตฺตาฯ ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺพา วิญฺญูหีติ ปณฺฑิเตหิ อตฺตโน อตฺตโน สนฺตาเนเยว ชานิตพฺพา, พาเลหิ ปน ทุชฺชานาฯ อิติ สีลวเสน ทฺเว มคฺคา, ทฺเว จ ผลานิ กถิตานิฯ โสตาปนฺนสกทาคามิโน หิ สีเลสุ ปริปูรการิโนติฯ วิวิจฺเจว กาเมหีติอาทิกาย ปน สมาธิสมฺปทาย ตโย มคฺคา, ตีณิ จ ผลานิ กถิตานิฯ อนาคามี อริยสาวโก หิ สมาธิมฺหิ ปริปูรการีติ วุตฺโตฯ อาสวานํ ขยาติอาทีหิ อรหตฺตผลํ กถิตํฯ เกจิ ปน สีลสมาธโยปิ อรหตฺตผลสมฺปยุตฺตาว อิธ อธิปฺเปตาฯ เอเกกสฺส ปน วเสน ปฏิปตฺติทสฺสนตฺถํ วิสุํ วิสุํ ตนฺติ อาโรปิตาติฯ

5. นิเวสกสุตฺตวณฺณนา

[76] ปญฺจเม อมจฺจาติ สุหชฺชาฯ ญาตีติ สสฺสุสสุรปกฺขิกาฯ สาโลหิตาติ สมานโลหิตา ภาติภคินิอาทโยฯ อเวจฺจปฺปสาเทติ คุเณ อเวจฺจ ชานิตฺวา อุปฺปนฺเน อจลปฺปสาเทฯ อญฺญถตฺตนฺติ ภาวญฺญถตฺตํ ปถวีธาตุยาติอาทีสุ วีสติยา โกฏฺฐาเสสุ ถทฺธาการภูตาย ปถวีธาตุยา, ทฺวาทสสุ โกฏฺฐาเสสุ ยูสคตาย อาพนฺธนภูตาย อาโปธาตุยา, จตูสุ โกฏฺฐาเสสุ ปริปาจนภูตาย เตโชธาตุยา, ฉสุ โกฏฺฐาเสสุ วิตฺถมฺภนภูตาย วาโยธาตุยา สิยา อญฺญถตฺตํฯ น ตฺเววาติ อิเมสํ หิ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อญฺญมญฺญภาวูปคมเนน สิยา อญฺญถตฺตํ, อริยสาวกสฺส ปน น ตฺเวว สิยาติ ทสฺเสติฯ เอตฺถ จ อญฺญถตฺตนฺติ ปสาทญฺญถตฺตญฺจ คติอญฺญถตฺตญฺจฯ ตญฺหิ ตสฺส น โหติ, ภาวญฺญถตฺตํ ปน โหติฯ อริยสาวโก หิ มนุสฺโส หุตฺวา เทโวปิ โหติ พฺรหฺมาปิฯ ปสาโท ปนสฺส ภวนฺตเรปิ น วิคจฺฉติ, น จ อปายคติสงฺขาตํ คติอญฺญถตฺตํ ปาปุณาติฯ สตฺถาปิ ตเทว ทสฺเสนฺโต ตตฺริทํ อญฺญถตฺตนฺติอาทิมาหฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

6. ปฐมภวสุตฺตวณฺณนา

[77] ฉฏฺเฐ กามธาตุเวปกฺกนฺติ กามธาตุยา วิปจฺจนกํฯ กามภโวติ กามธาตุยํ อุปปตฺติภโวฯ กมฺมํ เขตฺตนฺติ กุสลากุสลกมฺมํ วิรุหนฏฺฐานฏฺเฐน เขตฺตํฯ วิญฺญาณํ พีชนฺติ สหชาตํ อภิสงฺขารวิญฺญาณํ วิรุหนฏฺเฐน พีชํฯ ตณฺหา สฺเนโหติ ปคฺคณฺหนานุพฺรูหนวเสน ตณฺหา อุทกํ นามฯ อวิชฺชานีวรณานนฺติ อวิชฺชาย อาวริตานํฯ ตณฺหาสํโยชนานนฺติ ตณฺหาพนฺธเนน พทฺธานํฯ หีนาย ธาตุยาติ กามธาตุยาฯ วิญฺญาณํ ปติฏฺฐิตนฺติ อภิสงฺขารวิญฺญาณํ ปติฏฺฐิตํฯ มชฺฌิมาย ธาตุยาติ รูปธาตุยาฯ ปณีตาย ธาตุยาติ อรูปธาตุยาฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

7. ทุติยภวสุตฺตวณฺณนา

[78] สตฺตเม เจตนาติ กมฺมเจตนาฯ ปตฺถนาปิ กมฺมปตฺถนาวฯ เสสํ ปุริมสทิสเมวาติฯ