10. อุโปสถสุตฺตวณฺณนา

[71] ทสเม ตทหุโปสเถติ ตสฺมิํ อหุ อุโปสเถ ตํ ทิวสํ อุโปสเถ, ปนฺนรสิกอุโปสถทิวเสติ วุตฺตํ โหติฯ อุปสงฺกมีติ อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺฐาย คนฺธมาลาทิหตฺถา อุปสงฺกมิฯ หนฺทาติ ววสฺสคฺคตฺเถ นิปาโตฯ ทิวา ทิวสฺสาติ ทิวสสฺส ทิวา นาม มชฺฌนฺโห, อิมสฺมิํ ฐิเต มชฺฌนฺหิเก กาเลติ อตฺโถฯ กุโต นุ ตฺวํ อาคจฺฉสีติ กิํ กโรนฺตี วิจรสีติ ปุจฺฉติฯ โคปาลกุโปสโถติ โคปาลเกหิ สทฺธิํ อุปวสนอุโปสโถฯ นิคณฺฐุโปสโถติ นิคณฺฐานํ อุปวสนอุโปสโถฯ อริยุโปสโถติ อริยานํ อุปวสนอุโปสโถฯ เสยฺยถาปิ วิสาเขติ ยถา นาม, วิสาเขฯ สายนฺหสมเย สามิกานํ คาโว นิยฺยาเตตฺวาติ โคปาลกา หิ เทวสิกเวตเนน วา ปญฺจาหทสาหอทฺธมาสมาสฉมาสสํวจฺฉรปริจฺเฉเทน วา คาโว คเหตฺวา รกฺขนฺติฯ อิธ ปน เทวสิกเวตเนน รกฺขนฺตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ – นิยฺยาเตตฺวาติ ปฏิจฺฉาเปตฺวา ‘‘เอตา โว คาโว’’ติ ทตฺวาฯ อิติ ปฏิสญฺจิกฺขตีติ อตฺตโน เคหํ คนฺตฺวา ภุญฺชิตฺวา มญฺเจ นิปนฺโน เอวํ ปจฺจเวกฺขติฯ อภิชฺฌาสหคเตนาติ ตณฺหาย สมฺปยุตฺเตนฯ เอวํ โข, วิสาเข, โคปาลกุโปสโถ โหตีติ อริยุโปสโถว อยํ, อปริสุทฺธวิตกฺกตาย ปน โคปาลกอุโปสถฏฺฐาเน ฐิโตฯ น มหปฺผโลติ วิปากผเลน น มหปฺผโลฯ น มหานิสํโสติ วิปากานิสํเสน น มหานิสํโสฯ น มหาชุติโกติ วิปาโกภาเสน น มหาโอภาโสฯ น มหาวิปฺผาโรติ วิปากวิปฺผารสฺส อมหนฺตตาย น มหาวิปฺผาโรฯ

สมณชาติกาติ สมณาเยวฯ ปรํ โยชนสตนฺติ โยชนสตํ อติกฺกมิตฺวา ตโต ปรํฯ เตสุ ทณฺฑํ นิกฺขิปาหีติ เตสุ โยชนสตโต ปรภาเคสุ ฐิเตสุ สตฺเตสุ ทณฺฑํ นิกฺขิป, นิกฺขิตฺตทณฺโฑ โหหิฯ นาหํ กฺวจนิ กสฺสจิ กิญฺจนตสฺมินฺติ อหํ กตฺถจิ กสฺสจิ ปรสฺส กิญฺจนตสฺมิํ น โหมิฯ กิญฺจนํ วุจฺจติ ปลิโพโธ, ปลิโพโธ น โหมีติ วุตฺตํ โหติฯ น จ มม กฺวจนิ กตฺถจิ กิญฺจนตตฺถีติ มมาปิ กฺวจนิ อนฺโต วา พหิทฺธา วา กตฺถจิ เอกปริกฺขาเรปิ กิญฺจนตา นตฺถิ, ปลิโพโธ นตฺถิ, ฉินฺนปลิโพโธหมสฺมีติ วุตฺตํ โหติฯ โภเคติ มญฺจปีฐยาคุภตฺตาทโยฯ อทินฺนํเยว ปริภุญฺชตีติ ปุนทิวเส มญฺเจ นิปชฺชนฺโตปิ ปีเฐ นิสีทนฺโตปิ ยาคุํ ปิวนฺโตปิ ภตฺตํ ภุญฺชนฺโตปิ เต โภเค อทินฺเนเยว ปริภุญฺชติฯ น มหปฺผโลติ นิปฺผโลฯ พฺยญฺชนเมว หิ เอตฺถ สาวเสสํ, อตฺโถ ปน นิรวเสโสฯ เอวํ อุปวุตฺถสฺส หิ อุโปสถสฺส อปฺปมตฺตกมฺปิ วิปากผลํ อิฏฺฐํ กนฺตํ มนาปํ นาม นตฺถิฯ ตสฺมา นิปฺผโลตฺเวว เวทิตพฺโพฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ

อุปกฺกิลิฏฺฐสฺส จิตฺตสฺสาติ อิทํ กสฺมา อาห? สํกิลิฏฺเฐน หิ จิตฺเตน อุปวุตฺโถ อุโปสโถ น มหปฺผโล โหตีติ ทสฺสิตตฺตา วิสุทฺเธน จิตฺเตน อุปวุตฺถสฺส มหปฺผลตา อนุญฺญาตา โหติฯ