6. สาฬฺหสุตฺตวณฺณนา

[67] ฉฏฺเฐ มิคารนตฺตาติ มิคารเสฏฺฐิโน นตฺตาฯ เสขุนิยนตฺตาติ เสขุนิยเสฏฺฐิโน นตฺตาฯ อุปสงฺกมิํสูติ ภุตฺตปาตราสา ทาสกมฺมกรปริวุตา อุปสงฺกมิํสุฯ เตสํ กิร ปุเรภตฺเต ปุพฺพณฺหสมเยเยว เคเห เอโก ปญฺโห สมุฏฺฐิโต, ตํ ปน กเถตุํ โอกาโส นาโหสิฯ เต ‘‘ตํ ปญฺหํ โสสฺสามา’’ติ เถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ตุณฺหี นิสีทิํสุฯ เถโร ‘‘คาเม ตํ สมุฏฺฐิตํ ปญฺหํ โสตุํ อาคตา ภวิสฺสนฺตี’’ติ เตสํ มนํ ญตฺวา ตเมว ปญฺหํ อารภนฺโต เอถ ตุมฺเห สาฬฺหาติอาทิมาหฯ ตตฺถ อตฺถิ โลโภติ ลุพฺภนสภาโว โลโภ นาม อตฺถีติ ปุจฺฉติฯ อภิชฺฌาติ โข อหํ สาฬฺหา เอตมตฺถํ วทามีติ เอตํ โลภสงฺขาตํ อตฺถํ อหํ ‘‘อภิชฺฌา’’ติ วทามิ, ‘‘ตณฺหา’’ติ วทามีติ สมุฏฺฐิตปญฺหสฺส อตฺถํ ทีเปนฺโต อาหฯ เอวํ สพฺพวาเรสุ นโย เนตพฺโพฯ

โส เอวํ ปชานาตีติ โส จตฺตาโร พฺรหฺมวิหาเร ภาเวตฺวา ฐิโต อริยสาวโก สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย วิปสฺสนํ อารภนฺโต เอวํ ปชานาติฯ อตฺถิ อิทนฺติ อตฺถิ ทุกฺขสจฺจสงฺขาตํ ขนฺธปญฺจกํ นามรูปวเสน ปริจฺฉินฺทิตฺวา ปชานนฺโต เอส ‘‘เอวํ ปชานาติ อตฺถิ อิท’’นฺติ วุตฺโตฯ หีนนฺติ สมุทยสจฺจํฯ ปณีตนฺติ มคฺคสจฺจํฯ อิมสฺส สญฺญาคตสฺส อุตฺตริ นิสฺสรณนฺติ อิมสฺส วิปสฺสนาสญฺญาสงฺขาตสฺส สญฺญาคตสฺส อุตฺตริ นิสฺสรณํ นาม นิพฺพานํ, ตมตฺถีติ อิมินา นิโรธสจฺจํ ทสฺเสติฯ วิมุตฺตสฺมิํ วิมุตฺตมิติ ญาณนฺติ เอกูนวีสติวิธํ ปจฺจเวกฺขณญาณํ กถิตํฯ อหุ ปุพฺเพ โลโภติ ปุพฺเพ เม โลโภ อโหสิฯ ตทหุ อกุสลนฺติ ตํ อกุสลํ นาม อโหสิ, ตทา วา อกุสลํ นาม อโหสิฯ อิจฺเจตํ กุสลนฺติ อิติ เอตํ กุสลํ, ตสฺเสว อกุสลสฺส นตฺถิภาวํ กุสลํ เขมนฺติ สนฺธาย วทติฯ นิจฺฉาโตติ นิตฺตณฺโหฯ นิพฺพุโตติ อพฺภนฺตเร สนฺตาปกรานํ กิเลสานํ อภาเวน นิพฺพุโตฯ สีติภูโตติ สีตลีภูโตฯ สุขปฺปฏิสํเวทีติ กายิกเจตสิกสฺส สุขสฺส ปฏิสํเวทิตาฯ พฺรหฺมภูเตนาติ เสฏฺฐภูเตนฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ