2. ภยสุตฺตวณฺณนา

[63] ทุติเย อมาตาปุตฺติกานีติ มาตา จ ปุตฺโต จ มาตาปุตฺตํ, ปริตฺตาตุํ สมตฺถภาเวน นตฺถิ เอตฺถ มาตาปุตฺตนฺติ อมาตาปุตฺติกานิฯ ยนฺติ ยสฺมิํ สมเยฯ ตตฺถ มาตาปิ ปุตฺตํ นปฺปฏิลภตีติ ตสฺมิํ อคฺคิภเย อุปฺปนฺเน มาตาปิ ปุตฺตํ ปสฺสิตุํ น ลภติ, ปุตฺโตปิ มาตรํ ปสฺสิตุํ น ลภตีติ อตฺโถฯ ภยํ โหตีติ จิตฺตุตฺราสภยํ โหติฯ อฏวิสงฺโกโปติ อฏวิยา สงฺโกโปฯ อฏวีติ เจตฺถ อฏวิวาสิโน โจรา เวทิตพฺพาฯ ยทา หิ เต อฏวิโต ชนปทํ โอตริตฺวา คามนิคมราชธานิโย ปหริตฺวา วิลุมฺปนฺติ, ตทา อฏวิสงฺโกโป นาม โหติ, ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ จกฺกสมารูฬฺหาติ เอตฺถ อิริยาปถจกฺกมฺปิ วฏฺฏติ ยานจกฺกมฺปิฯ ภยสฺมิํ หิ สมฺปตฺเต เยสํ ยานกานิ อตฺถิ, เต อตฺตโน ปริกฺขารภณฺฑํ เตสุ อาโรเปตฺวา ปลายนฺติฯ เยสํ นตฺถิ , เต กาเชน วา อาทาย สีเสน วา อุกฺขิปิตฺวา ปลายนฺติเยวฯ เต จกฺกสมารูฬฺหา นาม โหนฺติฯ ปริยายนฺตีติ อิโต จิโต จ คจฺฉนฺติฯ กทาจีติ กิสฺมิญฺจิเทว กาเลฯ กรหจีติ ตสฺเสว เววจนํฯ มาตาปิ ปุตฺตํ ปฏิลภตีติ อาคจฺฉนฺตํ วา คจฺฉนฺตํ วา เอกสฺมิํ ฐาเน นิลีนํ วา ปสฺสิตุํ ลภติฯ อุทกวาหโกติ นทีปูโรฯ มาตาปิ ปุตฺตํ ปฏิลภตีติ กุลฺเล วา อุฬุมฺเป วา มตฺติกาภาชเน วา ทารุกฺขณฺเฑ วา ลคฺคํ วุยฺหมานํ ปสฺสิตุํ ปฏิลภติ, โสตฺถินา วา ปุน อุตฺตริตฺวา คาเม วา อรญฺเญ วา ฐิตํ ปสฺสิตุํ ลภตีติฯ

เอวํ ปริยายโต อมาตาปุตฺติกานิ ภยานิ ทสฺเสตฺวา อิทานิ นิปฺปริยาเยน ทสฺเสนฺโต ตีณิมานีติอาทิมาหฯ ตตฺถ ชราภยนฺติ ชรํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชนกภยํฯ อิตเรสุปิ เอเสว นโยฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ – ‘‘ชรํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ภยํ ภยานกํ ฉมฺภิตตฺตํ โลมหํโส เจตโส อุตฺราโสฯ พฺยาธิํ ปฏิจฺจ, มรณํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ภยํ ภยานกํ ฉมฺภิตตฺตํ โลมหํโส เจตโส อุตฺราโส’’ติ (วิภ. 921)ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ