(7) 2. มหาวคฺโค

1. ติตฺถายตนสุตฺตวณฺณนา

[62] ทุติยสฺส ปฐเม ติตฺถายตนานีติ ติตฺถภูตานิ อายตนานิ, ติตฺถิยานํ วา อายตนานิฯ ตตฺถ ติตฺถํ ชานิตพฺพํ, ติตฺถกรา ชานิตพฺพา, ติตฺถิยา ชานิตพฺพา, ติตฺถิยสาวกา ชานิตพฺพาฯ ติตฺถํ นาม ทฺวาสฏฺฐิ ทิฏฺฐิโยฯ ติตฺถิกรา นาม ตาสํ ทิฏฺฐีนํ อุปฺปาทกาฯ ติตฺถิยา นาม เยสํ ตา ทิฏฺฐิโย รุจฺจนฺติ ขมนฺติฯ ติตฺถิยสาวกา นาม เตสํ ปจฺจยทายกาฯ อายตนนฺติ ‘‘กมฺโพโช อสฺสานํ อายตนํ, คุนฺนํ ทกฺขิณาปโถ อายตน’’นฺติ เอตฺถ สญฺชาติฏฺฐานํ อายตนํ นามฯ

‘‘มโนรเม อายตเน, เสวนฺติ นํ วิหงฺคมา;

ฉายํ ฉายตฺถิโน ยนฺติ, ผลตฺถํ ผลโภชิโน’’ติฯ (อ. นิ. 5.38) –

เอตฺถ สโมสรณฏฺฐานํฯ ‘‘ปญฺจิมานิ, ภิกฺขเว, วิมุตฺตายตนานี’’ติ (อ. นิ. 5.26) เอตฺถ การณํฯ ตํ อิธ สพฺพมฺปิ ลพฺภติฯ สพฺเพปิ หิ ทิฏฺฐิคติกา สญฺชายมานา อิเมสุเยว ตีสุ ฐาเนสุ สญฺชายนฺติ, สโมสรณมานาปิ เอเตสุเยว ตีสุ ฐาเนสุ สโมสรนฺติ สนฺนิปตนฺติ, ทิฏฺฐิคติกภาเว จ เนสํ เอตาเนว ตีณิ การณานีติ ติตฺถภูตานิ สญฺชาติอาทินา อตฺเถน อายตนานีติปิ ติตฺถายตนานิฯ เตเนวตฺเถน ติตฺถิยานํ อายตนานีติปิ ติตฺถายตนานิฯ สมนุยุญฺชิยมานานีติ กา นาเมตา ทิฏฺฐิโยติ เอวํ ปุจฺฉิยมานานิฯ สมนุคาหิยมานานีติ กิํการณา เอตา ทิฏฺฐิโย อุปฺปนฺนาติ เอวํ สมฺมา อนุคฺคาหิยมานานิฯ สมนุภาสิยมานานีติ ปฏินิสฺสชฺเชถ เอตานิ ปาปกานิ ทิฏฺฐิคตานีติ เอวํ สมฺมา อนุสาสิยมานานิฯ อปิจ ตีณิปิ เอตานิ อนุโยคปุจฺฉาเววจนาเนวฯ เตน วุตฺตํ อฏฺฐกถายํ – ‘‘สมนุยุญฺชตีติ วา สมนุคฺคาหตีติ วา สมนุภาสตีติ วา เอเสเส เอกฏฺเฐ สเม สมภาเค ตชฺชาเต ตญฺเญวา’’ติฯ

ปรมฺปิ คนฺตฺวาติ อาจริยปรมฺปรา ลทฺธิปรมฺปรา อตฺตภาวปรมฺปราติ เอเตสุ ยํกิญฺจิ ปรมฺปรํ คนฺตฺวาปิฯ อกิริยาย สณฺฐหนฺตีติ อกิริยมตฺเต สํติฏฺฐนฺติฯ ‘‘อมฺหากํ อาจริโย ปุพฺเพกตวาที, อมฺหากํ ปาจริโย ปุพฺเพกตวาที, อมฺหากํ อาจริยปาจริโย ปุพฺเพกตวาทีฯ