5. ปณฺฑิตสุตฺตวณฺณนา

[45] ปญฺจเม ปณฺฑิตปญฺญตฺตานีติ ปณฺฑิเตหิ ปญฺญตฺตานิ กถิตานิ ปสตฺถานิฯ สปฺปุริสปญฺญตฺตานีติ สปฺปุริเสหิ มหาปุริเสหิ ปญฺญตฺตานิ กถิตานิ ปสตฺถานิฯ อหิํสาติ กรุณา เจว กรุณาปุพฺพภาโค จฯ สํยโมติ สีลสํยโมฯ ทโมติ อินฺทฺริยสํวโร, อุโปสถวเสน วา อตฺตทมนํ, ปุณฺโณวาเท (ม. นิ. 3.395 อาทโย; สํ. นิ. 4.88 อาทโย) ทโมติ วุตฺตา ขนฺติปิ อาฬวเก (สํ. นิ. 1.246; สุ. นิ. 183 อาทโย) วุตฺตา ปญฺญาปิ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏติเยวฯ มาตาปิตุ อุปฏฺฐานนฺติ มาตาปิตูนํ รกฺขนํ โคปนํ ปฏิชคฺคนํฯ สนฺตานนฺติ อญฺญตฺถ พุทฺธปจฺเจกพุทฺธอริยสาวกา สนฺโต นาม, อิธ ปน มาตาปิตุอุปฏฺฐากา อธิปฺเปตาฯ ตสฺมา อุตฺตมฏฺเฐน สนฺตานํ , เสฏฺฐจริยฏฺเฐน พฺรหฺมจารีนํฯ อิทํ มาตาปิตุอุปฏฺฐานํ สพฺภิ อุปญฺญาตนฺติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ สตํ เอตานิ ฐานานีติ สนฺตานํ อุตฺตมปุริสานํ เอตานิ ฐานานิ การณานิฯ อริโย ทสฺสนสมฺปนฺโนติ อิธ อิเมสํเยว ติณฺณํ ฐานานํ การเณน อริโย เจว ทสฺสนสมฺปนฺโน จ เวทิตพฺโพ, น พุทฺธาทโย น โสตาปนฺนาฯ อถ วา สตํ เอตานิ ฐานานีติ มาตุปฏฺฐานํ ปิตุปฏฺฐานนฺติ เอตานิ ฐานานิ สนฺตานํ อุตฺตมปุริสานํ การณานีติ เอวํ มาตาปิตุอุปฏฺฐากวเสน อิมิสฺสา คาถาย อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ มาตาปิตุอุปฏฺฐาโกเยว หิ อิธ ‘‘อริโย ทสฺสนสมฺปนฺโน’’ติ วุตฺโตฯ ส โลกํ ภชเต สิวนฺติ โส เขมํ เทวโลกํ คจฺฉตีติฯ

6. สีลวนฺตสุตฺตวณฺณนา

[46] ฉฏฺเฐ ตีหิ ฐาเนหีติ ตีหิ การเณหิฯ กาเยนาติอาทีสุ ภิกฺขู อาคจฺฉนฺเต ทิสฺวา ปจฺจุคฺคมนํ กโรนฺตา คจฺฉนฺเต อนุคจฺฉนฺตา อาสนสาลาย สมฺมชฺชนอุปเลปนาทีนิ กโรนฺตา อาสนานิ ปญฺญาเปนฺตา ปานียํ ปจฺจุปฏฺฐาเปนฺตา กาเยน ปุญฺญํ ปสวนฺติ นามฯ ภิกฺขุสงฺฆํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา ‘‘ยาคุํ เทถ, ภตฺตํ เทถ, สปฺปินวนีตาทีนิ เทถ, คนฺธปุปฺผาทีหิ ปูเชถ, อุโปสถํ อุปวสถ, ธมฺมํ สุณาถ, เจติยํ วนฺทถา’’ติอาทีนิ วทนฺตา วาจาย ปุญฺญํ ปสวนฺติ นามฯ ภิกฺขู ปิณฺฑาย จรนฺเต ทิสฺวา ‘‘ลภนฺตู’’ติ จินฺเตนฺตา มนสา ปุญฺญํ ปสวนฺติ นามฯ ปสวนฺตีติ ปฏิลภนฺติฯ ปุญฺญํ ปเนตฺถ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกํ กถิตํฯ