ตปุสฺสภลฺลิกวตฺถุ

[248] อุปาสกปาฬิยา ปฐเม ปฐมํ สรณํ คจฺฉนฺตานนฺติ สพฺพปฐมํ สรณํ คจฺฉนฺตานํ ตปุสฺโส จ ภลฺลิโก จาติ อิเม ทฺเว วาณิชา อคฺคาติ ทสฺเสติฯ อิเม กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห ปฏิสนฺธิํ คเหตฺวา อปรภาเค สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุณนฺตา สตฺถารํ ทฺเว อุปาสเก ปฐมํ สรณํ คจฺฉนฺตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺถยิํสุฯ เต กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อมฺหากํ โพธิสตฺตสฺส สพฺพญฺญุตญฺญาณปตฺติโต ปุเรตรเมว อสิตญฺชนนคเร กุฏุมฺพิยเคเห นิพฺพตฺติํสุฯ เชฏฺฐภาติโก ตปุสฺโส นาม อโหสิ, กนิฏฺโฐ ภลฺลิโก นามฯ

เต อปเรน สมเยน ฆราวาสํ วสนฺตา กาเลน กาลํ ปญฺจ สกฏสตานิ โยชาเปตฺวา วาณิชกมฺมํ กโรนฺตา จรนฺติฯ ตสฺมิํ สมเย อมฺหากํ โพธิสตฺโต สพฺพญฺญุตํ ปตฺวา สตฺตสตฺตาหํ โพธิมณฺเฑ วิหริตฺวา อฏฺฐเม สตฺตาเห ราชายตนมูเล นิสีทิฯ ตสฺมิํ สมเย เต วาณิชา ปญฺจมตฺเตหิ สกฏสเตหิ ตํ ฐานํ อนุปฺปตฺตา อเหสุํฯ เตสํ อนนฺตเร อตฺตภาเว มาตา ตสฺมิํ ปเทเส เทวตา หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ สา จินฺเตสิ – ‘‘อิทานิ พุทฺธานํ อาหาโร ลทฺธุํ วฏฺฏติฯ น หิ สกฺกา อิโต ปรํ นิราหาเรหิ ยาเปตุํฯ อิเม จ เม ปุตฺตา อิมินา มคฺเคน คจฺฉนฺติ, เตหิ อชฺช พุทฺธานํ ปิณฺฑปาตํ ทาเปตุํ วฏฺฏตี’’ติ ปญฺจสุ สกฏสเตสุ ยุตฺตโคณานํ คมนุปจฺเฉทํ อกาสิฯ เต ‘‘กิํ นาเมต’’นฺติ นานาวิธานิ นิมิตฺตานิ โอโลเกนฺติฯ อถ เตสํ กิลมนภาวํ ญตฺวา เอกสฺส ปุริสสฺส สรีเร อธิมุจฺจิตฺวา ‘‘กิํ การณา กิลมถ? ตุมฺหากํ อญฺโญ ยกฺขาวฏฺโฏ วา ภูตาวฏฺโฏ วา นาคาวฏฺโฏ วา นตฺถิ, อหํ ปน โว อตีตตฺตภาเว มาตา อิมสฺมิํ ฐาเน ภุมฺมเทวตา หุตฺวา นิพฺพตฺตาฯ เอส ทสพโล ราชายตนมูเล นิสินฺโน, ตสฺส ปฐมํ ปิณฺฑปาตํ เทถา’’ติฯ

เต ตสฺสา กถํ สุตฺวา ตุฏฺฐมานสา หุตฺวา มนฺถญฺจ มธุปิณฺฑิกญฺจ สุวณฺณถาลเกน อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ‘‘อิมํ โภชนํ ปฏิคฺคณฺหถ, ภนฺเต’’ติ อาหํสุฯ สตฺถา อตีตพุทฺธานํ อาจิณฺณํ โอโลเกสิ, อถสฺส จตฺตาโร มหาราชาโน เสลมเย ปตฺเต อุปนาเมสุํฯ สตฺถา ‘‘เตสํ มหปฺผลํ โหตู’’ติ จตฺตาโรปิ ปตฺเต ‘‘เอโกว ปตฺโต โหตู’’ติ อธิฏฺฐาสิฯ ตสฺมิํ ขเณ เต วาณิชา ตถาคตสฺส ปตฺเต มนฺถญฺจ มธุปิณฺฑิกญฺจ ปติฏฺฐเปตฺวา ปริภุตฺตกาเล อุทกํ ทตฺวา ภตฺตกิจฺจปริโยสาเน สตฺถารํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ

อถ เนสํ สตฺถา ธมฺมํ เทเสสิ, เทสนาปริโยสาเน ทฺเวปิ ชนา ทฺเววาจิเก สรเณ ปติฏฺฐาย สตฺถารํ อภิวาเทตฺวา อตฺตโน นครํ คนฺตุกามา , ‘‘ภนฺเต, อมฺหากํ ปริจรณเจติยํ เทถา’’ติ วทิํสุฯ สตฺถา ทกฺขิเณน หตฺเถน สีสํ ปรามสิตฺวา ทฺวินฺนมฺปิ ชนานํ อฏฺฐ เกสธาตุโย อทาสิฯ เต อุโภปิ ชนา เกสธาตุโย สุวณฺณสมุคฺเคสุ ฐเปตฺวา อตฺตโน นครํ เนตฺวา อสิตญฺชนนครทฺวาเร ชีวเกสธาตุยา เจติยํ ปติฏฺฐาเปสุํฯ อุโปสถทิวเส เจติยโต นีลสฺมิโย นิคฺคจฺฉนฺติฯ เอวเมตํ วตฺถุ สมุฏฺฐิตํฯ สตฺถา ปน อปรภาเค เชตวเน นิสีทิตฺวา อุปาสเก ปฏิปาฏิยา ฐานนฺตเรสุ ฐเปนฺโต อิเม ทฺเว ชเน ปฐมํ สรณํ คจฺฉนฺตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติฯ

อนาถปิณฺฑิกเสฏฺฐิวตฺถุ

[249] ทุติเย ทายกานนฺติ ทานาภิรตานํ สุทตฺโต, คหปติ, อนาถปิณฺฑิโก อคฺโคติ ทสฺเสติฯ โส กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห นิพฺพตฺโต สตฺถุ ธมฺมกถํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ อุปาสกํ ทายกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิฯ โส กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ สุมนเสฏฺฐิสฺส เคเห นิพฺพตฺติ, สุทตฺโตติสฺส นามํ อกํสุฯ

โส อปรภาเค ฆราวาเส ปติฏฺฐิโต ทายโก ทานปติ หุตฺวา เตเนว คุเณน ปตฺถฏนามเธยฺโย อนาถปิณฺฑิโก นาม อโหสิฯ โส ปญฺจหิ สกฏสเตหิ ภณฺฑํ อาทาย ราชคเห อตฺตโน ปิยสหายกสฺส เสฏฺฐิโน เคหํ คนฺตฺวา ตตฺถ พุทฺธสฺส ภควโต อุปฺปนฺนภาวํ สุตฺวา พลวปจฺจูสกาเล เทวตานุภาเวน วิวเฏน ทฺวาเรน สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาย ทุติยทิวเส จ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส มหาทานํ ทตฺวา สาวตฺถิํ อาคมนตฺถาย สตฺถุ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา อนฺตรามคฺเค ปญฺจจตฺตาลีสโยชนมคฺเค สตสหสฺสํ สตสหสฺสํ ทตฺวา โยชนิกวิหาเร กาเรตฺวา เชตวนํ โกฏิสนฺถาเรน สนฺถริตฺวา อฏฺฐารสหิ โกฏีหิ กิณิตฺวา อฏฺฐารสหิ โกฏีหิ วิหารํ กาเรตฺวา วิหาเร นิฏฺฐิเต จตุนฺนํ ปริสานํ ปุเรภตฺตปจฺฉาภตฺเตสุ ยทิจฺฉกํ ทานํ ททนฺโต อฏฺฐารสหิ โกฏีหิ วิหารมหํ นิฏฺฐาเปสิฯ