เมนู

สุภูติตฺเถรวตฺถุ

[201] ตติเย อรณวิหารีนนฺติ นิกฺกิเลสวิหารีนํฯ รณนฺติ หิ ราคาทโย กิเลสา วุจฺจนฺติ, เตสํ อภาเวน นิกฺกิเลสวิหาโร อรณวิหาโร นามฯ โส เยสํ อตฺถิ, เต อรณวิหาริโนฯ เตสํ อรณวิหารีนํ สุภูติตฺเถโร อคฺโคติฯ กิญฺจาปิ หิ อญฺเญปิ ขีณาสวา อรณวิหาริโนว, เถเรน ปน ธมฺมเทสนาย เอตํ นามํ ลทฺธํฯ อญฺเญ หิ ภิกฺขู ธมฺมํ เทเสนฺโต อุทฺทิสฺสกํ กตฺวา วณฺณํ วา อวณฺณํ วา กเถนฺติ, เถโร ปน ธมฺมํ เทเสนฺโต สตฺถารา เทสิตนิยามโต อโนกฺกมิตฺวา เทเสติ, ตสฺมา อรณวิหารีนํ อคฺโค นาม ชาโตฯ

[202] จตุตฺเถ ทกฺขิเณยฺยานนฺติ ทกฺขิณารหานํฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ อญฺเญปิ ขีณาสวา อคฺคทกฺขิเณยฺยา, เถโร ปน ปิณฺฑาย จรนฺโต ฆเร ฆเร เมตฺตาฌานํ สมาปชฺชิตฺวา สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย ภิกฺขํ คณฺหาติ ‘‘เอวํ ภิกฺขาทายกานํ มหปฺผลํ ภวิสฺสตี’’ติฯ ตสฺมา ทกฺขิเณยฺยานํ อคฺโคติ วุตฺโตฯ อตฺตภาโว ปนสฺส สุสมิทฺโธ, อลงฺกตโตรณํ วิย จิตฺตปโฏ วิย จ อติวิย วิโรจติฯ ตสฺมา สุภูตีติ วุจฺจติฯ

ตสฺส ปญฺหกมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา – อยํ กิร ปทุมุตฺตเร ภควติ อนุปฺปนฺเนเยว หํสวตีนคเร พฺราหฺมณมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติ, นนฺทมาณโวติสฺส นามํ อกํสุฯ โส วยปฺปตฺโต ตโย เวเท อุคฺคณฺหิตฺวา ตตฺถ สารํ อปสฺสนฺโต อตฺตโน ปริวาเรหิ จตุจตฺตาลีสาย มาณวกสหสฺเสหิ สทฺธิํ ปพฺพตปาเท อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ปญฺจ อภิญฺญา อฏฺฐ สมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตสิ, อนฺเตวาสิเกปิ ฌานลาภิโน อกาสิฯ

ตสฺมิํ สมเย ปทุมุตฺตโร ภควา โลเก นิพฺพตฺติตฺวา หํสวตีนครํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺโต เอกทิวสํ ปจฺจูสสมเย โลกํ โอโลเกนฺโต นนฺทตาปสสฺส อนฺเตวาสิกานํ ชฏิลานํ อรหตฺตูปนิสฺสยํ นนฺทตาปสสฺส จ ทฺวีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส สาวกสฺส ฐานนฺตรปตฺถนํ ทิสฺวา ปาโตว สรีรปฏิชคฺคนํ กตฺวา ปุพฺพณฺหสมยํ ปตฺตจีวรมาทาย สาริปุตฺตตฺเถรสฺส วตฺถุมฺหิ วุตฺตนเยเนว นนฺทตาปสสฺส อสฺสมํ อคมาสิฯ

ตตฺถ ผลาผลทานญฺจ ปุปฺผาสนปญฺญาปนญฺจ นิโรธสมาปตฺติสมาปชฺชนญฺจ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

สตฺถา ปน นิโรธา วุฏฺฐิโต อรณวิหาริองฺเคน จ ทกฺขิเณยฺยงฺเคน จาติ ทฺวีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ เอกํ สาวกํ ‘‘อิสิคณสฺส ปุปฺผาสนานุโมทนํ กโรหี’’ติ อาณาเปสิฯ โส อตฺตโน วิสเย ฐตฺวา เตปิฏกํ สมฺมสิตฺวา อนุโมทนํ อกาสิฯ ตสฺส เทสนาวสาเน สตฺถา สยํ ธมฺมํ เทเสสิฯ เทสนาปริโยสาเน สพฺเพ จตุจตฺตาลีสสหสฺสาปิ ตาปสา อรหตฺตํ ปาปุณิํสุฯ นนฺทตาปโส ปน อนุโมทกสฺส ภิกฺขุโน นิมิตฺตํ คณฺหิตฺวา สตฺถุ เทสนานุสาเรน ญาณํ เปเสตุํ นาสกฺขิฯ สตฺถา ‘‘เอถ, ภิกฺขโว’’ติ เสสภิกฺขูนํ หตฺถํ ปสาเรสิฯ สพฺเพปิ อนฺตรหิตเกสมสฺสู อิทฺธิมยปริกฺขารา วสฺสสฏฺฐิกตฺเถรา วิย อเหสุํฯ

นนฺทตาปโส ตถาคตํ วนฺทิตฺวา สมฺมุเข ฐิโต อาห – ‘‘ภนฺเต, เยน ภิกฺขุนา อิสิคณสฺส ปุปฺผาสนานุโมทนา กตา, โก นาโมยํ ตุมฺหากํ สาสเน’’ติ? อรณวิหาริองฺเคน จ ทกฺขิเณยฺยงฺเคน จ เอตทคฺคํ ปตฺโต เอโสติฯ ‘‘ภนฺเต, อหมฺปิ อิมินา สตฺตาหกเตน อธิการกมฺเมน อญฺญํ สมฺปตฺติํ น ปตฺเถมิ, อนาคเต ปนาหํ เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน อยํ เถโร วิย ทฺวีหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ภเวยฺย’’นฺติ ปตฺถนํ อกาสิฯ สตฺถา อนนฺตรายํ ทิสฺวา พฺยากริตฺวา ปกฺกามิฯ นนฺทตาปโสปิ กาเลน กาลํ ทสพลสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา อปริหีนชฺฌาโน พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺโตฯ อิทมสฺส กลฺยาณกมฺมํฯ อนฺตรา ปน กมฺมํ น กถิยติฯ

โส กปฺปสตสหสฺสํ อติกฺกมิตฺวา สาวตฺถิยํ สุมนเสฏฺฐิสฺส เคเห นิพฺพตฺติ, สุภูตีติสฺส นามํ อกํสุฯ อปรภาเค อมฺหากํ สตฺถา โลเก นิพฺพตฺโต ราชคหํ อุปนิสฺสาย วิหรติฯ

ตทา อนาถปิณฺฑิโก เสฏฺฐิ สาวตฺถิยํ อุฏฺฐานกภณฺฑํ คเหตฺวา อตฺตโน สหายกสฺส ราชคหเสฏฺฐิโน ฆรํ คโต สตฺถุ อุปฺปนฺนภาวํ ญตฺวา สตฺถารํ สีตวเน วิหรนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฐมทสฺสเนเนว โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาย สตฺถารํ สาวตฺถิํ อาคมนตฺถาย ยาจิตฺวา ปญฺจจตฺตาลีสโยชเน มคฺเค โยชเน โยชเน สตสหสฺสปริจฺจาเคน วิหาเร ปติฏฺฐาเปตฺวา สาวตฺถิยํ ราชมาเนน อฏฺฐกรีสปฺปมาณํ เชตราชกุมารสฺส อุยฺยานภูมิํ โกฏิสนฺถาเรน กิณิตฺวา ตตฺถ ภควโต วิหารํ กาเรตฺวา อทาสิฯ วิหารมหทิวเส อยํ สุภูติกุฏิมฺพิโก อนาถปิณฺฑิกเสฏฺฐินา สทฺธิํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุณนฺโต สทฺธํ ปฏิลภิตฺวา ปพฺพชิฯ โส อุปสมฺปนฺโน ทฺเว มาติกา ปคุณํ กตฺวา กมฺมฏฺฐานํ กถาเปตฺวา อรญฺเญ สมณธมฺมํ กโรนฺโต วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา เมตฺตาฌานํ ปาทกํ กตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ ธมฺมํ เทเสนฺโต วุตฺตนเยเนว ธมฺมํ กเถติ, ปิณฺฑาย จรนฺโต วุตฺตนเยเนว เมตฺตาฌานโต วุฏฺฐาย ภิกฺขํ คณฺหาติฯ อถ นํ สตฺถา อิมํ การณทฺวยํ ปฏิจฺจ อรณวิหารีนญฺจ ทกฺขิเณยฺยานญฺจ ภิกฺขูนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติฯ

ขทิรวนิยเรวตตฺเถรวตฺถุ

[203] ปญฺจเม อารญฺญกานนฺติ อรญฺญวาสีนํฯ เรวโต ขทิรวนิโยติ ธมฺมเสนาปติตฺเถรสฺส กนิฏฺฐภาติโกฯ โส ยถา อญฺเญ เถรา อรญฺเญ วสมานา วนสภาคํ อุทกสภาคํ ภิกฺขาจารสภาคญฺจ สลฺลกฺเขตฺวา อรญฺเญ วสนฺติ, น เอวํ วสิฯ เอตานิ ปน สภาคานิ อนาทิยิตฺวา อุชฺชงฺคลสกฺขรปาสาณวิสเม ขทิรวเน ปฏิวสติฯ ตสฺมา อารญฺญกานํ อคฺโคติ วุตฺโตฯ

ตสฺส ปญฺหกมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา – อยํ กิร อตีเต ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวตีนคเร นิพฺพตฺโต มหาคงฺคาย ปยาคปติฏฺฐานติตฺเถ นาวากมฺมํ กโรนฺโต ปฏิวสติฯ ตสฺมิํ สมเย สตฺถา สตสหสฺสภิกฺขุปริวาโร จาริกํ จรนฺโต ปยาคปติฏฺฐานติตฺถํ สมฺปาปุณิฯ โส ทสพลํ ทิสฺวา จินฺเตสิ – ‘‘มยฺหํ กาเลน กาลํ พุทฺธทสฺสนํ นาม นตฺถิ, อยํ เม กลฺยาณกมฺมายูหนกฺขโณ’’ติ นาวาสงฺฆาฏํ พนฺธาเปตฺวา อุปริ เจลวิตานํ กาเรตฺวา คนฺธมาลาทามานิ โอสาเรตฺวา เหฏฺฐา วรโปตฺถกํ จิตฺตตฺถรณํ อตฺถราเปตฺวา สปริวารํ สตฺถารํ ปรตีรํ ตาเรสิฯ