3. ภิกฺขุสุตฺตวณฺณนา

[369] ตติเย เอวเมว ปนิเธกจฺเจติ โส กิร ภิกฺขุ กมฺมฏฺฐานํ กถาเปตฺวา อิโต จิโต จ อาหิณฺฑติ, กายวิเวกํ นานุยุญฺชติฯ เตน นํ ภควา นิคฺคณฺหนฺโต เอวมาหฯ ตสฺมาติ ยสฺมา สํขิตฺเตน เทสนํ ยาจสิ, ตสฺมาฯ ทิฏฺฐีติ กมฺมสฺสกตาทิฏฺฐิฯ

4. สาลสุตฺตวณฺณนา

[370] จตุตฺเถ ธมฺมวินโยติ ธมฺโมติ วา วินโยติ วา อุภยเมตํ สตฺถุสาสนสฺเสว นามํฯ สมาทเปตพฺพาติ คณฺหาเปตพฺพาฯ เอโกทิภูตาติ ขณิกสมาธินา เอกคฺคภูตาฯ สมาหิตา เอกคฺคจิตฺตาติ อุปจารปฺปนาวเสน สมฺมา ฐปิตจิตฺตา จ เอกคฺคจิตฺตา จฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต นวกภิกฺขูหิ เจว ขีณาสเวหิ จ ภาวิตสติปฏฺฐานา ปุพฺพภาคา, สตฺตหิ เสเขหิ ภาวิตา มิสฺสกาฯ

6. สกุณคฺฆิสุตฺตวณฺณนา

[372] ฉฏฺเฐ สกุณคฺฆีติ สกุณํ หนตีติ สกุณคฺฆิ, เสนสฺเสตํ อธิวจนํฯ สหสา อชฺฌปตฺตาติ โลภสาหเสน ปตฺตาฯ อลกฺขิกาติ นิสฺสิริกาฯ อปฺปปุญฺญาติ ปริตฺตปุญฺญาฯ สเจชฺช มยนฺติ สเจ อชฺช มยํฯ นงฺคลกฏฺฐกรณนฺติ นงฺคเลน กสิกรณํ, อธุนา กฏฺฐํ เขตฺตฏฺฐานนฺติ อตฺโถฯ เลฑฺฑุฏฺฐานนฺติ เลฑฺฑูนํ ฐานํฯ สํวทมานาติ สมฺมา วทมานา, อตฺตโน พลสฺส สุฏฺฐุ วณฺณํ วทมานาติ อตฺโถฯ มหนฺตํ เลฑฺฑุํ อภิรุหิตฺวาติ อุทฺธนสณฺฐาเนน ฐิเตสุ ตีสุ เลฑฺฑูสุ ‘‘อิโต เสเน อาคจฺฉนฺเต อิโต นิกฺขมิสฺสามิ, อิโต อาคจฺฉนฺเต อิโต’’ติ สลฺลกฺเขตฺวา เตสุ เอกํ เลฑฺฑุํ อภิรุหิตฺวา อฏฺฐาสิ อวทมาโนฯ สนฺนยฺหาติ ขุรปฺปํ สนฺนยฺหมาโน วิย สนฺนยฺหิตฺวา สุฏฺฐุ ฐเปตฺวาฯ พหุอาคโต โข มฺยายนฺติ ‘‘มยฺหํ อตฺถาย อยํ พหุตํ ฐานํ อาคโต, อปฺปํ อวสิฏฺฐํ, อิทานิ มํ คณฺหิสฺสตี’’ติ ญตฺวา ทารุคุโฬ วิย วินิวตฺติตฺวา ตสฺเสว เลฑฺฑุสฺส อนฺตเร ปจฺจุปาทิ, ปฏิปนฺโน ปวิฏฺโฐติ อตฺโถฯ อุรํ ปจฺจตาเฬสีติ ‘‘เอกปฺปหาเรเนว ลาปสฺส สีสํ ฉินฺทิตฺวา คเหสฺสามี’’ติ ปกฺขนฺทตฺตา เวคํ สนฺธาเรตุํ อสกฺโกนฺโต ตสฺมิํ เลฑฺฑุสฺมิํ อุรํ ปตาเฬสิฯ ตาวเทวสฺส หทยมํสํ ผาลิยิตฺถฯ อถ ลาโป ‘‘ทิฏฺฐา วต สตฺตุโน ปิฏฺฐี’’ติ หฏฺฐตุฏฺโฐ ตสฺส หทเย อปราปรํ จงฺกมิฯ

7. มกฺกฏสุตฺตวณฺณนา

[373] สตฺตเม ทุคฺคาติ ทุคฺคมาฯ จารีติ สญฺจาโรฯ เลปํ โอฑฺเฑนฺตีติ วฏรุกฺขขีราทีหิ โยเชตฺวา เลปํ กโรนฺติ, ตํ มกฺกฏานํ ธุวคมนฏฺฐานนฺติ สลฺลกฺเขตฺวา รุกฺขสาขาทีสุ ฐเปนฺติฯ ปญฺโจฑฺฑิโตติ ปญฺจสุ ฐาเนสุ กาชทณฺฑกํ ปเวเสตฺวา คเหตพฺพา กาชสิกฺกา วิย โอฑฺฑิโตฯ ถุนํ เสตีติ ถุนนฺโต สยติฯ

8. สูทสุตฺตวณฺณนา

[374] อฏฺฐเม สูโทติ ภตฺตการโกฯ นานจฺจเยหีติ นานาจเยหิ, นานาวิเธหีติ อตฺโถฯ อยเมว วา ปาโฐฯ อมฺพิลคฺเคหีติ อมฺพิลโกฏฺฐาเสหิฯ เอเสว นโย สพฺพตฺถฯ อภิหรตีติ คหณตฺถาย หตฺถํ ปสาเรติฯ พหุํ คณฺหาตีติ เอกคฺคหเณน พหุํ คณฺหนฺโตปิ ปุนปฺปุนํ คณฺหนฺโตปิ พหุํ คณฺหเตวฯ อภิหารานนฺติ สตํ วา สหสฺสํ วา อุกฺขิปิตฺวา อภิหฏานํ ทายานํฯ อุปกฺกิเลสาติ ปญฺจ นีวรณาฯ นิมิตฺตํ น อุคฺคณฺหาตีติ ‘‘อิมํ เม กมฺมฏฺฐานํ อนุโลมํ วา โคตฺรภุํ วา อาหจฺจ ฐิต’’นฺติ น ชานาติ, อตฺตโน จิตฺตสฺส นิมิตฺตํ คณฺหิตุํ น สกฺโกติฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต ปุพฺพภาควิปสฺสนา สติปฏฺฐานาว กถิตาฯ