3-10. กูฏสุตฺตาทิวณฺณนา

[141-148] วสฺสิกนฺติ สุมนปุปฺผํฯ อิมํ กิร สุตฺตํ สุตฺวา ภาติยมหาราชา วีมํสิตุกามตาย เอกสฺมิํ คพฺเภ จตุชาติคนฺเธหิ ปริภณฺฑํ กาเรตฺวา สุคนฺธานิ ปุปฺผานิ อาหราเปตฺวา เอกสฺส สมุคฺคสฺส มชฺเฌ สุมนปุปฺผมุฏฺฐิํ ฐเปตฺวา เสสานิ ตสฺส สมนฺตโต มุฏฺฐิมุฏฺฐิํ กตฺวา ฐเปตฺวา ทฺวารํ ปิธาย พหิ นิกฺขนฺโตฯ อถสฺส มุหุตฺตํ วีตินาเมตฺวา ทฺวารํ วิวริตฺวา ปวิสนฺตสฺส สพฺพปฐมํ สุมนปุปฺผคนฺโธ ฆานํ ปหริฯ โส มหาตลสฺมิํเยว มหาเจติยาภิมุโข นิปชฺชิตฺวา – ‘‘วสฺสิกํ เตสํ อคฺคนฺติ กเถนฺเตน สุกถิตํ สมฺมาสมฺพุทฺเธนา’’ติ เจติยํ วนฺทิฯ กุฏฺฏราชาโนติ ขุทฺทกราชาโนฯ ‘‘ขุทฺทราชาโน’’ติปิ ปาโฐฯ ตนฺตาวุตานนฺติ ตนฺเต อาวุตานํ, ตนฺตํ อาโรเปตฺวา วายิตานนฺติ อตฺโถฯ อิทญฺจ ปจฺจตฺเต สามิวจนํฯ ยานิ กานิจิ ตนฺตาวุตานิ วตฺถานีติ อยญฺเหตฺถ อตฺโถฯ อถ วา ตนฺตาวุตานํ วตฺถานํ ยานิ กานิจิ วตฺถานีติ เอวํ สาวเสสปาฐนเยนเปตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อปฺปมาทวคฺโค อฏฺฐโมฯ

9. พลกรณียวคฺโค

1. พลสุตฺตวณฺณนา

[149] พลกรณียวคฺเค พลกรณียาติ อูรุพลพาหุพเลน กตฺตพฺพา ธาวนลงฺฆนตาปนวหนาทโย กมฺมนฺตาฯ สีเล ปติฏฺฐายาติ จตุปาริสุทฺธิสีเล ฐตฺวาฯ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคนฺติ สหวิปสฺสนํ อริยมคฺคํฯ

2. พีชสุตฺตวณฺณนา

[150] พีชคามภูตคามาติ เอตฺถ ปญฺจวิธมฺปิ พีชํ พีชคาโม นาม, ตเทว ปณฺณสมฺปนฺนํ นีลภาวโต ปฏฺฐาย ภูตคาโมติ เวทิตพฺพํฯ

3. นาคสุตฺตวณฺณนา

[151] พลํ คาเหนฺตีติ พลํ คณฺหนฺติ, คหิตพลา ถิรสรีรา โหนฺติฯ กุโสพฺเภ โอตรนฺตีติอาทีสุ อยมนุปุพฺพิกถา – นาคินิโย กิร อุตุสมเย ปติฏฺฐิตคพฺภา จินฺเตนฺติ – ‘‘สเจ มยํ อิธ วิชายิสฺสาม, เอวํ โน ทารกา อูมิเวคญฺจ สุปณฺณสฺส จ ปกฺขนฺทิตฺวา อาคตสฺส เวคํ สหิตุํ น สกฺขิสฺสนฺตี’’ติ ตา มหาสมุทฺเท นิมุชฺชิตฺวา สมฺภชฺชมุขทฺวารํ ปตฺวา ปญฺจ มหานทิโย ปวิสิตฺวา หิมวนฺตํ คจฺฉนฺติฯ ตตฺถ สุปณฺเณหิ อปกฺขนฺทนียาสุ สุวณฺณรชตมณิคุหาสุ วสมานา วิชายิตฺวา นาคโปตเก โคปฺผกาทิปมาเณสุ อุทเกสุ โอตาเรตฺวา อุทกตรณํ สิกฺขาเปนฺติฯ

อถ ยทา อนุกฺกเมน เต นาคา คงฺคาทีนํ นทีนํ โอริมตีรโต ปรตีรํ, ปรตีรโต โอริมตีรนฺติ ตรณปฏิตรณํ กาตุํ สกฺโกนฺติ, ตทา ‘‘อิทานิ โน ทารกา อูมิเวคญฺจ ครุฬเวคญฺจ สหิตุํ สกฺขิสฺสนฺตี’’ติ ญตฺวา อตฺตโน อานุภาเวน มหาเมฆํ สมุฏฺฐาเปตฺวา สกลหิมวนฺตํ เอโกทกํ วิย กุรุมานา เทวํ วสฺสาเปตฺวา สุวณฺณรชตาทิมยา นาวา มาเปตฺวา อุปริ สุวณฺณตารกวิจิตฺตํ สโมสริตคนฺธปุปฺผทามํ เจลวิตานํ พนฺธิตฺวา สุรภิจนฺทนคนฺธปุปฺผาทีนิ อาทาย ตาหิ นาวาหิ ปญฺจ มหานทิโย โอคาหิตฺวา อนุกฺกเมน มหาสมุทฺทํ ปาปุณนฺติฯ ตตฺถ จ วสนฺตา ทสพฺยาม-สตพฺยาม-สหสฺสพฺยาม-สตสหสฺสพฺยาม-ปมาณตํ อาปชฺชนฺตา มหนฺตตฺตํ เวปุลฺลตฺตํ อาปชฺชนฺติ นามฯ

เอวเมว โขติ เอตฺถ หิมวนฺตปพฺพโต วิย จตุปาริสุทฺธิสีลํ ทฏฺฐพฺพํ, นาคโปตกา วิย โยคาวจรา, กุโสพฺภาทโย วิย อริยมคฺโค, มหาสมุทฺโท วิย นิพฺพานํฯ ยถา นาคโปตกา หิมวนฺเต ปติฏฺฐาย กุโสพฺภาทีหิ มหาสมุทฺทํ ปตฺวา กายมหนฺตตฺตํ อาปชฺชนฺติ, เอวํ โยคิโน สีลํ นิสฺสาย สีเล ปติฏฺฐาย อริยมคฺเคน นิพฺพานํ ปตฺวา อรหตฺตมคฺเคเนว อาคเตสุ ฉสุ อภิญฺญาธมฺเมสุ คุณสรีรมหนฺตตฺตํ ปาปุณนฺตีติฯ

5. กุมฺภสุตฺตวณฺณนา

[153] กุมฺโภติ อุทกฆโฏฯ โน ปจฺจาวมตีติ น ปติอาวมติ, น อนฺโต ปเวเสตีติ อตฺโถฯ