วิเจโตติ วิคตจิตฺโต วิกฺขิตฺตจิตฺโต วาฯ ภูตํเยว อทฺทสาติ เต กิร อสุรา สมฺพริมายํ สมฺปริวตฺเตตฺวา ยถา เน โส ปุริโส หตฺถิอสฺสาทีสุ อารุหนฺเต อุกฺขิปิตฺวา, ภิสมุฬาลจฺฉิทฺเทหิ ปวิสนฺเต ปสฺสติ, เอวํ อธิฏฺฐหิํสุฯ ตํ สนฺธาย สตฺถา ‘‘ภูตํเยว อทฺทสา’’ติ อาหฯ เทวานํเยว โมหยมานาติ เทวานํ จิตฺตํ โมหยนฺตาฯ ตสฺมาติ ยสฺมา โลกจินฺตํ จินฺเตนฺโต อุมฺมตฺตโกปิ โหติ, ตสฺมาฯ

2-3. ปปาตสุตฺตาทิวณฺณนา

[1112-13] ทุติเย ปฏิภานกูโฏติ เอโก มหนฺโต ปพฺพตสทิโส มริยาทปาสาโณฯ ตติเย อนิฏฺฐรูปนฺติ อนิฏฺฐสภาวํฯ

4. กูฏาคารสุตฺตวณฺณนา

[1114] จตุตฺเถ เหฏฺฐิมํ ฆรํ อกริตฺวาติ ถมฺภภิตฺติปาทุสฺสาปนาทินา ฆรสฺส เหฏฺฐิมภาคํ อกตฺวาฯ

5. วาลสุตฺตวณฺณนา

[1115] ปญฺจเม สนฺถาคาเรติ สิปฺปุคฺคณฺหนสาลายํฯ อุปาสนํ กโรนฺเตติ กณฺฑขิปนสิปฺปํ กโรนฺเตฯ อสนํ อติปาเตนฺเตติ กณฺฑํ อติกฺกเมนฺเตฯ โปงฺขานุโปงฺขนฺติ เอกํ กณฺฑํ ขิปิตฺวา ยถา อสฺส สรสฺส โปงฺขํ วิชฺฌติ, อปรํ อนุโปงฺขํ นาม ทุติยสฺส โปงฺขํ, ปุน อปรํ ตสฺส โปงฺขนฺติ เอวํ อติปาเตนฺเต อทฺทสฯ ยตฺร หิ นามาติ เย นามฯ ทุรภิสมฺภวตรนฺติ ทุกฺกรตรํฯ สตฺตธา ภินฺนสฺส วาลสฺส โกฏิยา โกฏิํ ปฏิวิชฺเฌยฺยาติ เอกํ วาลํ สตฺตธา ภินฺทิตฺวา, ตสฺส เอกํ เภทํ คเหตฺวา, วาติงฺคณมชฺเฌ พนฺธิตฺวา, อปรํ เภทํ กณฺฑสฺส อคฺคโกฏิยํ พนฺธิตฺวา, อุสภมตฺเต ฐิโต กณฺฑพทฺธาย โกฏิยา ตํ วาติงฺคณพทฺธโกฏิํ ปฏิวิชฺเฌยฺยาติ อตฺโถฯ ตสฺมาติ ยสฺมา เอวํ ทุปฺปฏิวิชฺฌานิ จตฺตาริ สจฺจานิ, ตสฺมาฯ

7. ปฐมฉิคฺคฬยุคสุตฺตวณฺณนา

[1117] สตฺตเม อญฺญมญฺญขาทิกาติ อญฺญมญฺญํ ขาทนํฯ ทุพฺพลขาทิกาติ พลวนฺเตหิ มจฺฉาทีหิ ทุพฺพลานํ มจฺฉาทีนํ ขาทนํฯ

8. ทุติยฉิคฺคฬยุคสุตฺตวณฺณนา

[1118] อฏฺฐเม มหาปถวีติ จกฺกวาฬคพฺภนฺตรา มหาปถวีฯ อธิจฺจมิทํ, ภนฺเตติ อิทํ อธิจฺจุปฺปตฺติกํ สเจ ตํ ยุคํ น ปูติ ภเวยฺย, สมุทฺเท อุทกํ น สุสฺเสยฺย, โส จ กจฺฉโป น มเรยฺย, อปิ นาม ยทิจฺฉาวเสน สิยาติ อตฺโถฯ

เอวํ อธิจฺจมิทํ, ภิกฺขเวติ เอตฺถ มหาสีวตฺเถโร จตฺตาริ ยุคานิ ทสฺเสติ – ปุรตฺถิมจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ ฐิเตน ปุริเสน ปกฺขิตฺตยุคสฺส หิ ฉิคฺคเฬน ตสฺส อนฺธกจฺฉปสฺส คีวาย ปเวสนํ วิย มนุสฺสปฏิลาโภ อธิจฺจปฏิลาภีฯ ทกฺขิณจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ ฐิเตน ปกฺขิตฺตสฺส ปน ปริพฺภมนฺตสฺส ปุริมยุคํ ปตฺวา ฉิคฺคเฬน ฉิคฺคฬุปริ อารุฬฺหสฺส ฉิคฺคเฬน คีวปฺปเวสนํ วิย ตถาคตุปฺปาโท อธิจฺจตรสมฺภโวฯ ปจฺฉิมจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ ฐิเตน ปกฺขิตฺตสฺส ปน ปริพฺภมนฺตสฺส ปุริมยุคทฺวยํ ปตฺวา ฉิคฺคเฬน ฉิคฺคฬุปริ อารุฬฺหสฺส ฉิคฺคเฬน คีวปฺปเวสนํ วิย ตถาคตปฺปเวทิตสฺส ธมฺมวินยสฺส ทีปนํ อธิจฺจตรสมฺภวํฯ อุตฺตรจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํ ฐิเตน ปกฺขิตฺตสฺส ปน ปริพฺภมนฺตสฺส ปุริมยุคตฺตยํ ปตฺวา ฉิคฺคเฬน ฉิคฺคฬุปริ อารุฬฺหสฺส ฉิคฺคเฬน คีวปฺปเวสนํ วิย จตุสจฺจปฏิเวโธ อติวิย อธิจฺจตรสมฺภโว เวทิตพฺโพฯ นวมาทีนิ อภิสมยสํยุตฺเต วุตฺตนยาเนวาติฯ

ปปาตวคฺโค ปญฺจโมฯ

6. อภิสมยวคฺควณฺณนา

[1121] อภิสมยวคฺโค นิทานวคฺเค อภิสมยสํยุตฺเต วิตฺถาริโตวฯ

7. ปฐมอามกธญฺญเปยฺยาลวคฺโค