5-7. ปฐมวิตฺถารสุตฺตาทิวณฺณนา

[485-487] ปญฺจเม ตโต มุทุตเรหีติ วิปสฺสนาวเสน นิสฺสกฺกํ เวทิตพฺพํฯ ปริปุณฺณานิ หิ ปญฺจินฺทฺริยานิ อรหตฺตมคฺคสฺส วิปสฺสนินฺทฺริยานิ โหนฺติ, ตโต มุทุตรานิ อนฺตราปรินิพฺพายิสฺส วิปสฺสนินฺทฺริยานิ, ตโต มุทุตรานิ อุปหจฺจปรินิพฺพายิสฺส, ตโต มุทุตรานิ อสงฺขารปรินิพฺพายิสฺส, ตโต มุทุตรานิ สสงฺขารปรินิพฺพายิสฺส, ตโต มุทุตรานิ อุทฺธํโสตอกนิฏฺฐคามิสฺส วิปสฺสนินฺทฺริยานิ นาม โหนฺติฯ

อิมสฺมิํ ปน ฐาเน อรหตฺตมคฺเคเยว ฐตฺวา ปญฺจ นิสฺสกฺกานิ นีหริตพฺพานิฯ อรหตฺตมคฺคสฺส หิ วิปสฺสนินฺทฺริเยหิ มุทุตรานิ ปฐมอนฺตราปรินิพฺพายิสฺส วิปสฺสนินฺทฺริยานิ, ตโต มุทุตรานิ ทุติยอนฺตราปรินิพฺพายิสฺส, ตโต มุทุตรานิ ตติยอนฺตราปรินิพฺพายิสฺส, ตโต มุทุตรานิ อุปหจฺจปรินิพฺพายิสฺส, ตโต มุทุตรานิ อุทฺธํโสตอกนิฏฺฐคามิสฺส วิปสฺสนินฺทฺริยานิฯ อสงฺขารปรินิพฺพายิสฺส สสงฺขารปรินิพฺพายิโนปิ เอเตว ปญฺจ ชนาฯ

อิทานิ ตีณิ นิสฺสกฺกานิฯ สกทาคามิมคฺคสฺส หิ อินฺทฺริเยหิ มุทุตรานิ โสตาปตฺติมคฺคินฺทฺริยานิ, โสตาปตฺติมคฺเคเยว อินฺทฺริเยหิ มุทุตรานิ ธมฺมานุสาริมคฺคินฺทฺริยานิฯ เตหิปิ มุทุตรานิ สทฺธานุสาริมคฺคินฺทฺริยานิฯ ฉฏฺฐสตฺตมานิ วุตฺตนยาเนวฯ อิเมสุ ปน ตีสุปิ สุตฺเตสุ ปุพฺพภาควิปสฺสนินฺทฺริยาเนว กถิตานิฯ

8. ปฏิปนฺนสุตฺตวณฺณนา

[488] อฏฺฐเม ตโต มุทุตเรหีติ มคฺคผลวเสน นิสฺสกฺกํ เวทิตพฺพํฯ ตํ ปาฬิยํ วุตฺตเมวฯ พาหิโรติ อิเมหิ อฏฺฐหิ ปุคฺคเลหิ พหิภูโตฯ ปุถุชฺชนปกฺเข ฐิโตติ ปุถุชฺชนโกฏฺฐาเส ฐิโตฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต โลกุตฺตราเนว อินฺทฺริยานิ กถิตานิฯ

9-10. สมฺปนฺนสุตฺตาทิวณฺณนา

[489-490] นวเม อินฺทฺริยสมฺปนฺโนติ ปริปุณฺณินฺทฺริโยฯ ทสมํ อุตฺตานเมวฯ อิมสฺมิํ สุตฺตทฺวเย มิสฺสกานิ อินฺทฺริยานิ กถิตานีติฯ

มุทุตรวคฺโค ทุติโยฯ

3. ฉฬินฺทฺริยวคฺโค

2. ชีวิตินฺทฺริยสุตฺตวณฺณนา

[492] ตติยวคฺคสฺส ทุติเย อิตฺถินฺทฺริยนฺติอาทีสุ อิตฺถิภาเว อินฺทฏฺฐํ กโรตีติ อิตฺถินฺทฺริยํฯ ปุริสภาเว อินฺทฏฺฐํ กโรตีติ ปุริสินฺทฺริยํฯ ชีวิเต อินฺทฏฺฐํ กโรตีติ ชีวิตินฺทฺริยํฯ อตฺถุปฺปตฺติกํ กิเรตํ สุตฺตํฯ สงฺฆมชฺฌสฺมิญฺหิ ‘‘กติ นุ โข วฏฺฏินฺทฺริยานี’’ติ กถา อุทปาทิ, อถ ภควา วฏฺฏินฺทฺริยานิ ทสฺเสนฺโต ตีณิมานิ ภิกฺขเวติอาทิมาหฯ

3. อญฺญินฺทฺริยสุตฺตวณฺณนา

[493] ตติเย อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยนฺติ ‘‘อนมตคฺเค สํสาเร อชานิตปุพฺพํ ธมฺมํ ชานิสฺสามี’’ติ ปฏิปนฺนสฺส โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ อุปฺปนฺนํ อินฺทฺริยํฯ อญฺญินฺทฺริยนฺติ เตสํเยว ญาตธมฺมานํ อาชานนากาเรน โสตาปตฺติผลาทีสุ ฉสุ ฐาเนสุ อุปฺปนฺนํ อินฺทฺริยํฯ อญฺญาตาวินฺทฺริยนฺติ อญฺญาตาวีสุ อรหตฺตผลธมฺเมสุ อุปฺปนฺนํ อินฺทฺริยํฯ ตตฺถ ตตฺถ เตน เตนากาเรน อุปฺปนฺนสฺส ญาณสฺเสเวตํ อธิวจนํฯ อิทมฺปิ สุตฺตํ อตฺถุปฺปตฺติกเมวฯ สงฺฆมชฺฌสฺมิญฺหิ ‘‘กติ นุ โข โลกุตฺตรินฺทฺริยานี’’ติ กถา อุทปาทิ, อถ ภควา ตานิ ทสฺเสนฺโต ตีณิมานิ, ภิกฺขเว, อินฺทฺริยานีติอาทิมาหฯ