6. อุตฺติยสุตฺตวณฺณนา

[382] ฉฏฺเฐ มจฺจุเธยฺยสฺส ปารนฺติ เตภูมกวฏฺฏสฺส ปารภูตํ, นิพฺพานํฯ

8. พฺรหฺมสุตฺตวณฺณนา

[384] อฏฺฐเม กาเย วา ภิกฺขูติ ตสฺมิํ กาเล ภิกฺขุเยว นตฺถิ, เอวํ สนฺเตปิ โย สติปฏฺฐาเน ภาเวติ, โส กิเลสภินฺทเนน ภิกฺขุเยวาติ ทสฺเสนฺโต เอวมาหฯ เอกายนนฺติ เอกมคฺคํฯ ชาติกฺขยนฺตทสฺสีติ ชาติยา ขโยติ จ อนฺโตติ จ นิพฺพานํ, ตํ ปสฺสตีติ อตฺโถฯ มคฺคํ ปชานาตีติ เอกายนสงฺขาตํ เอกมคฺคภูตํ มคฺคํ ปชานาติฯ เอกายนมคฺโค วุจฺจติ ปุพฺพภาคสติปฏฺฐานมคฺโค, ตํ ปชานาตีติ อตฺโถฯ

9. เสทกสุตฺตวณฺณนา

[385] นวเม สุมฺเภสูติ เอวํนามเก ชนปเทฯ เมทกถาลิกาติ เอวํ อิตฺถิลิงฺควเสน ลทฺธนามํฯ มมํ รกฺข, อหํ ตํ รกฺขิสฺสามีติ เอตฺถ อยํ ตสฺส ลทฺธิ – อาจริโย อุกฺขิตฺตวํสํ สุคฺคหิตํ อคณฺหนฺโต, อนฺเตวาสิเกน ปกฺขนฺตปกฺขนฺตทิสํ อคจฺฉนฺโต, สพฺพกาลญฺจ วํสคฺคํ อนุลฺโลเกนฺโต อนฺเตวาสิกํ น รกฺขติ นาม, เอวํ อรกฺขิโต อนฺเตวาสิโก ปติตฺวา จุณฺณวิจุณฺณํ โหติฯ วํสํ ปน สุคฺคหิตํ คณฺหนฺโต, เตน ปกฺขนฺตปกฺขนฺตทิสํ คจฺฉนฺโต, สพฺพกาลญฺจ วํสคฺคํ อุลฺโลเกนฺโต ตํ รกฺขติ นามฯ อนฺเตวาสิโกปิ อิโต จิโต จ ปกฺขนฺทิตฺวา มิโค วิย กีฬนฺโต อาจริยํ น รกฺขติ นามฯ เอวญฺหิ สติ ติขิณวํสโกฏิ อาจริยสฺส คลวาฏเก วา นลาเฏ วา ฐปิตา ฐิตฏฺฐานํ ภินฺทิตฺวา คจฺเฉยฺยฯ อาจารสมฺปนฺนตาย ปน ยโต วํโส นมติ, ตโต อนาเมนฺโต ตํ อากฑฺเฒนฺโต วิย เอกโตภาคิยํ กตฺวา วาตูปถมฺภํ คาหาเปตฺวา สติํ สูปฏฺฐิตํ กตฺวา นิจฺจโลว นิสีทนฺโต อาจริยํ รกฺขติ นามาติฯ

ตฺวํ อาจริย อตฺตานํ รกฺข, อหํ อตฺตานํ รกฺขิสฺสามีติ เอตฺถ อยมธิปฺปาโย – อาจริโย วํสํ สุคฺคหิตํ คณฺหนฺโต, อนฺเตวาสิเกน ปกฺขนฺตปกฺขนฺตทิสํคจฺฉนฺโต , สพฺพกาลญฺจ วํสคฺคํ อุลฺโลเกนฺโต, อตฺตานเมว รกฺขติ, น อนฺเตวาสิกํฯ อนฺเตวาสิโกปิ กายมฺปิ เอกโตภาคิยํ กตฺวา วาตูปถมฺภํ คาหาเปตฺวา สติํ สูปฏฺฐิตํ กตฺวา นิจฺจโลว นิสีทมาโน อตฺตานํเยว รกฺขติ นาม, น อาจริยํฯ

โส ตตฺถ ญาโยติ ยํ เมทกถาลิกา อาหฯ โส ตตฺถ ญาโย, โส อุปาโย, ตํ การณนฺติ อตฺโถฯ สติปฏฺฐานํ เสวิตพฺพนฺติ จตุพฺพิธํ สติปฏฺฐานํ เสวิตพฺพํฯ อาเสวนายาติ กมฺมฏฺฐานาเสวนายฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, อตฺตานํ รกฺขนฺโต ปรํ รกฺขตีติ โย ภิกฺขุ กมฺมารามตาทีนิ ปหาย รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐาเนสุ มูลกมฺมฏฺฐานํ อาเสวนฺโต ภาเวนฺโต อรหตฺตํ ปาปุณาติ, อถ นํ ปโร ทิสฺวา – ‘‘ภทฺทโก วตายํ, ภิกฺขุ, สมฺมาปฏิปนฺโน’’ติ ตสฺมิํ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา สคฺคปรายโณ โหติฯ อยํ อตฺตานํ รกฺขนฺโต ปรํ รกฺขติ นามฯ

ขนฺติยาติ อธิวาสนขนฺติยาฯ อวิหิํสายาติ สปุพฺพภาคาย กรุณายฯ เมตฺตจิตฺตตายาติ สปุพฺพภาคาย เมตฺตายฯ อนุทยตายาติ อนุวฑฺฒิยา, สปุพฺพภาคาย มุทิตายาติ อตฺโถฯ ปรํ รกฺขนฺโต อตฺตานํ รกฺขตีติ เอตฺถ โย ภิกฺขุ รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานํ คโต ตีสุ พฺรหฺมวิหาเรสุ ติกจตุกฺกชฺฌานานิ นิพฺพตฺเตตฺวา ฌานํ ปาทกํ กตฺวา สงฺขาเร สมฺมสนฺโต วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณาติฯ อยํ ปรํ รกฺขนฺโต อตฺตานํ รกฺขติ นามาติ เวทิตพฺโพฯ

10. ชนปทกลฺยาณีสุตฺตวณฺณนา

[386] ทสเม ชนปทกลฺยาณีติ ชนปทมฺหิ กลฺยาณี อุตฺตมา ฉสรีรโทสรหิตา ปญฺจกลฺยาณสมนฺนาคตาฯ สา หิ ยสฺมา นาติทีฆา นาติรสฺสา, นาติกิสา นาติถูลา, นาติกาฬา นาจฺโจทาตา, อติกฺกนฺตา, มานุสวณฺณํ อปฺปตฺตา ทิพฺพวณฺณํ, ตสฺมา ฉสรีรโทสรหิตาฯ ฉวิกลฺยาณํ, มํสกลฺยาณํ, นฺหารุกลฺยาณํ, อฏฺฐิกลฺยาณํ, วยกลฺยาณนฺติ อิเมหิ ปน กลฺยาเณหิ สมนฺนาคตตฺตา ปญฺจกลฺยาเณหิ สมนฺนาคตา นามฯ ตสฺสา หิ อาคนฺตุโกภาสกิจฺจํ นตฺถิ, อตฺตโน สรีโรภาเสเนว ทฺวาทสหตฺถฏฺฐาเน อาโลกํ กโรติ, ปิยงฺคุสามา วา โหติ, สุวณฺณสามา วา, อยมสฺสา ฉวิกลฺยาณตาฯ จตฺตาโร ปนสฺสา หตฺถปาทา มุขปริโยสานญฺจ ลาขารสปริกมฺมกตํ วิย รตฺตปวาฬรตฺตกมฺพลสทิสํ โหติ, อยมสฺสา มํสกลฺยาณตาฯ วีสติ ปน นขปตฺตานิ มํสโต อมุตฺตฏฺฐาเน ลาขารสปูริตานิ วิย, มุตฺตฏฺฐาเน ขีรธาราสทิสานิ, โหนฺติ อยมสฺสา นฺหารุกลฺยาณกตาฯ ทฺวตฺติํส ทนฺตา สุผุสิตา สุโธตวชิรปนฺติ วิย ขายนฺติ, อยมสฺสา อฏฺฐิกลฺยาณตาฯ วีสติวสฺสสติกาปิ ปน สมานา โสฬสวสฺสุทฺเทสิกา วิย โหติ นิปฺปลิตา, อยมสฺสา วยกลฺยาณตาฯ

ปรมปาสาวินีติ เอตฺถ ปสวนํ ปสาโว, ปวตฺตีติ อตฺโถฯ ปสาโว เอว ปาสาโวฯ ปรโม ปาสาโว ปรมปาสาโว, โส อสฺสา อตฺถีติ ปรมปาสาวินีฯ นจฺเจ จ คีเต จ อุตฺตมปวตฺติ เสฏฺฐกิริยา, อุตฺตมเมว นจฺจํ นจฺจติ, คีตํ วา คายตีติ วุตฺตํ โหติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ อิเมสุ ปน ทฺวีสุ สุตฺเตสุ ปุพฺพภาควิปสฺสนาว กถิตาติฯ

นาลนฺทวคฺโค ทุติโยฯ

3. สีลฏฺฐิติวคฺโค

1-2. สีลสุตฺตาทิวณฺณนา

[387-388] ตติยวคฺคสฺส ปฐเม สีลานีติ จตุปาริสุทฺธิสีลานิฯ ทุติเย อุมฺมงฺโคติ ปญฺหมคฺโค ปญฺหคเวสนํฯ

3-5. ปริหานสุตฺตาทิวณฺณนา

[389-391] ตติเย ปริหานํ โหตีติ ปุคฺคลวเสน ปริหานํ โหติฯ โย หิ พุทฺเธสุ ธรนฺเตสุปิ จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน น ภาเวติ, ตสฺส สทฺธมฺโม อนฺตรหิโต นาม โหติ เทวทตฺตาทีนํ วิยฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต ตสฺส ปุคฺคลสฺเสว ธมฺมนฺตรธานํ กถิตํฯ จตุตฺถปญฺจเมสุ สพฺพํ อุตฺตานเมวฯ