อภิหฏฺฐุํ ปวาเรยฺยุนฺติ สุทินฺนตฺเถรสฺส วิย รฏฺฐปาลกุลปุตฺตสฺส วิย จ กาเยน วา สตฺต รตนานิ อภิหริตฺวา วาจาย วา ‘‘อมฺหากํ ธนโต ยตฺตกํ อิจฺฉสิ, ตตฺตกํ คณฺหา’’ติ วทนฺตา ปวาเรยฺยุํฯ อนุทหนฺตีติ สรีเร ปลิเวฐิตตฺตา อุณฺหปริฬาหํ ชเนตฺวา อนุทหนฺติฯ สญฺชาตเสเท วา สรีเร ลคฺคนฺตา อนุเสนฺตีติปิ อตฺโถฯ ยญฺหิ ตํ, ภิกฺขเว, จิตฺตนฺติ อิทํ ยสฺมา จิตฺเต อนาวฏฺฏนฺเต ปุคฺคลสฺส อาวฏฺฏนํ นาม นตฺถิฯ เอวรูปญฺหิ จิตฺตํ อนาวฏฺฏนฺติ, ตสฺมา วุตฺตํฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต วิปสฺสนาพลเมว ทีปิตํฯ

8. กิํสุโกปมสุตฺตวณฺณนา

[245] อฏฺฐเม ทสฺสนนฺติ ปฐมมคฺคสฺเสตํ อธิวจนํฯ ปฐมมคฺโค หิ กิเลสปหานกิจฺจํ สาเธนฺโต ปฐมํ นิพฺพานํ ปสฺสติ, ตสฺมา ทสฺสนนฺติ วุจฺจติฯ โคตฺรภุญาณํ ปน กิญฺจาปิ มคฺคโต ปฐมตรํ ปสฺสติ, ปสฺสิตฺวา ปน กตฺตพฺพกิจฺจสฺส กิเลสปหานสฺส อภาเวน น ทสฺสนนฺติ วุจฺจติฯ อปิจ จตฺตาโรปิ มคฺคา ทสฺสนเมวฯ กสฺมา? โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ ทสฺสนํ วิสุชฺฌติ, ผลกฺขเณ วิสุทฺธํฯ สกทาคามิอนาคามิอรหตฺตมคฺคกฺขเณ วิสุชฺฌติ, ผลกฺขเณ วิสุทฺธนฺติ เอวํ กเถนฺตานํ ภิกฺขูนํ สุตฺวา โส ภิกฺขุ ‘‘อหมฺปิ ทสฺสนํ วิโสเธตฺวา อรหตฺตผเล ปติฏฺฐิโต ทสฺสนวิสุทฺธิกํ นิพฺพานํ สจฺฉิกตฺวา วิหริสฺสามี’’ติ ตํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ ปุจฺฉิฯ โส ผสฺสายตนกมฺมฏฺฐานิโก ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ วเสน รูปารูปธมฺเม ปริคฺคเหตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโตฯ เอตฺถ หิ ปุริมานิ ปญฺจ อายตนานิ รูปํ, มนายตนํ อรูปํฯ อิติ โส อตฺตนา อธิคตมคฺคเมว กเถสิฯ

อสนฺตุฏฺโฐติ ปเทสสงฺขาเรสุ ฐตฺวา กถิตตฺตา อสนฺตุฏฺโฐฯ เอวํ กิรสฺส อโหสิ – ‘‘อยํ ปเทสสงฺขาเรสุ ฐตฺวา กเถสิฯ สกฺกา นุ โข ปเทสสงฺขาเรสุ ฐตฺวา ทสฺสนวิสุทฺธิกํ นิพฺพานํ ปาปุณิตุ’’นฺติ? ตโต นํ ปุจฺฉิ – ‘‘อาวุโส, ตฺวํเยว นุ โข อิทํ ทสฺสนวิสุทฺธิกํ นิพฺพานํ ชานาสิ, อุทาหุ อญฺเญปิ ชานนฺตา อตฺถี’’ติฯ อตฺถาวุโส, อสุกวิหาเร อสุกตฺเถโร นามาติฯ โส ตมฺปิ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิฯ เอเตนุปาเยน อญฺญมฺปิ อญฺญมฺปีติฯ