เมนู

เสสวาเรสุปิ เอเสว นโยฯ สภยํ ทุตฺตรํ อจฺจตรีติ อูมิภเยน สภยํ ทุรติกฺกมํ อติกฺกมิฯ โลกนฺตคูติ สงฺขารโลกสฺส อนฺตํ คโตฯ ปารคโตติ วุจฺจตีติ นิพฺพานํ คโตติ กถียติฯ

2-3. ทุติยสมุทฺทสุตฺตาทิวณฺณนา

[229-230] ทุติเย สมุทฺโทติ สมุทฺทนฏฺเฐน สมุทฺโท, กิเลทนฏฺเฐน เตมนฏฺเฐนาติ วุตฺตํ โหติฯ เยภุยฺเยนาติ ฐเปตฺวา อริยสาวเกฯ สมุนฺนาติ กิลินฺนา ตินฺตา นิมุคฺคาฯ ตนฺตากุลกชาตาติอาทิ เหฏฺฐา วิตฺถาริตเมวฯ มจฺจุชโหติ ตโย มจฺจู ชหิตฺวา ฐิโตฯ นิรุปธีติ ตีหิ อุปธีหิ อนุปธิฯ อปุนพฺภวายาติ นิพฺพานตฺถายฯ อโมหยี มจฺจุราชนฺติ ยถา ตสฺส คติํ น ชานาติ, เอวํ มจฺจุราชานํ โมเหตฺวา คโตฯ ตติยํ วุตฺตนยเมวฯ

4-6. ขีรรุกฺโขปมสุตฺตาทิวณฺณนา

[231-233] จตุตฺเถ อปฺปหีนฏฺเฐน อตฺถิ, เตเนวาห โส อปฺปหีโนติฯ ปริตฺตาติ, ปพฺพตมตฺตมฺปิ รูปํ อนิฏฺฐํ อรชนียํ ปริตฺตํ นาม โหติ, เอวรูปาปิสฺส รูปา จิตฺตํ ปริยาทิยนฺตีติ ทสฺเสติฯ โก ปน วาโท อธิมตฺตานนฺติ อิฏฺฐารมฺมณํ ปนสฺส รชนียํ วตฺถุ จิตฺตํ ปริยาทิยตีติ เอตฺถ กา กถา? เอตฺถ จ นขปิฏฺฐิปมาณมฺปิ มณิมุตฺตาทิ รชนียํ วตฺถุ อธิมตฺตารมฺมณเมวาติ เวทิตพฺพํฯ ทหโรติอาทีนิ ตีณิปิ อญฺญมญฺญเววจนาเนวฯ อาภินฺเทยฺยาติ ปหเรยฺย ปทาเลยฺย วาฯ ปญฺจเม ตทุภยนฺติ ตํ อุภยํฯ ฉฏฺฐํ อุตฺตานเมวฯ

7. อุทายีสุตฺตวณฺณนา

[234] สตฺตเม อเนกปริยาเยนาติ อเนเกหิ การเณหิฯ อิติปายนฺติ อิติปิ อยํฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต อนิจฺเจน อนตฺตลกฺขณํ กถิตํฯ

8. อาทิตฺตปริยายสุตฺตวณฺณนา

[235] อฏฺฐเม อนุพฺยญฺชนโส นิมิตฺตคฺคาโหติ ‘‘หตฺถา โสภนา ปาทา โสภนา’’ติ เอวํ อนุพฺยญฺชนวเสน นิมิตฺตคฺคาโหฯ นิมิตฺตคฺคาโหติ หิ สํสนฺเทตฺวา คหณํ, อนุพฺยญฺชนคฺคาโหติ วิภตฺติคหณํฯ นิมิตฺตคฺคาโห กุมฺภีลสทิโส สพฺพเมว คณฺหาติ, อนุพฺยญฺชนคฺคาโห รตฺตปาสทิโส วิภชิตฺวา หตฺถปาทาทีสุ ตํ ตํ โกฏฺฐาสํฯ อิเม ปน ทฺเว คาหา เอกชวนวาเรปิ ลพฺภนฺติ, นานาชวนวาเร วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ

นิมิตฺตสฺสาทคถิตนฺติ นิมิตฺตสฺสาเทน คนฺถิตํ พทฺธํฯ วิญฺญาณนฺติ กมฺมวิญฺญาณํฯ ตสฺมิํ เจ สมเย กาลํ กเรยฺยาติ น โกจิ สํกิลิฏฺเฐน จิตฺเตน กาลํ กโรนฺโต นาม อตฺถิฯ สพฺพสตฺตานญฺหิ ภวงฺเคเนว กาลกิริยา โหติฯ กิเลสภยํ ปน ทสฺเสนฺโต เอวมาหฯ สมยวเสน วา เอวํ วุตฺตํฯ จกฺขุทฺวารสฺมิญฺหิ อาปาถคเต อารมฺมเณ รตฺตจิตฺตํ วา ทุฏฺฐจิตฺตํ วา มูฬฺหจิตฺตํ วา อารมฺมณรสํ อนุภวิตฺวา ภวงฺคํ โอตรติ, ภวงฺเค ฐตฺวา กาลกิริยํ กโรติฯ ตสฺมิํ สมเย กาลํ กโรนฺตสฺส ทฺเวว คติโย ปาฏิกงฺขา, อิมสฺส สมยสฺส วเสเนตํ วุตฺตํฯ

อิมํ ขฺวาหํ, ภิกฺขเว, อาทีนวนฺติ อิมํ อเนกานิ วสฺสสตสหสฺสานิ นิรเย อนุภวิตพฺพํ ทุกฺขํ สมฺปสฺสมาโน เอวํ วทามิ ตตฺตาย อโยสลากาย อกฺขีนิ อญฺชาเปตุกาโมติฯ อิมินา นเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อโยสงฺกุนาติ อยสูเลนฯ สมฺปลิมฏฺฐนฺติ ทฺเวปิ กณฺณจฺฉิทฺทานิ วินิวิชฺฌิตฺวา ปถวิยํ อาโกฏนวเสน สมฺปลิมฏฺฐํฯ

ตติยวาเร สมฺปลิมฏฺฐนฺติ นขจฺเฉทนํ ปเวเสตฺวา อุกฺขิปิตฺวา สหธุนฏฺเฐน ฉินฺทิตฺวา ปาตนวเสน สมฺปลิมฏฺฐํฯ จตุตฺถวาเร สมฺปลิมฏฺฐนฺติ พนฺธนมูลํ เฉตฺวา ปาตนวเสน สมฺปลิมฏฺฐํฯ ปญฺจมวาเร สมฺปลิมฏฺฐนฺติ ติขิณาย สตฺติยา กายปสาทํ อุปฺปาเฏตฺวา ปตนวเสน สมฺปลิมฏฺฐํฯ สตฺติยาติ เอตฺถ มหตี ทณฺฑกวาสิ เวทิตพฺพาฯ โสตฺตนฺติ นิปชฺชิตฺวา นิทฺโทกฺกมนํฯ ยถารูปานํ วิตกฺกานํ วสํ คโต สงฺฆํ ภินฺเทยฺยาติ อิมินา วิตกฺกานํ ยาว สงฺฆเภทา ปาปกมฺมาวหนตา ทสฺสิตาฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ