3. ปฐมรูปารามสุตฺตวณฺณนา

[136] ตติเย รูปสมฺมุทิตาติ รูเป สมฺมุทิตา ปโมทิตาฯ ทุกฺขาติ ทุกฺขิตาฯ สุโขติ นิพฺพานสุเขน สุขิโตฯ เกวลาติ สกลาฯ ยาวตตฺถีติ วุจฺจตีติ ยตฺตกา อตฺถีติ วุจฺจติฯ เอเต โวติ เอตฺถ โว-กาโร นิปาตมตฺตํฯ ปจฺจนีกมิทํ โหติ, สพฺพโลเกน ปสฺสตนฺติ ยํ อิทํ ปสฺสนฺตานํ ปณฺฑิตานํ ทสฺสนํ, ตํ สพฺพโลเกน ปจฺจนีกํ โหติ วิรุทฺธํฯ โลโก หิ ปญฺจกฺขนฺเธ นิจฺจา สุขา อตฺตา สุภาติ มญฺญติ, ปณฺฑิตา อนิจฺจา ทุกฺขา อนตฺตา อสุภาติฯ สุขโต อาหูติ สุขนฺติ กเถนฺติฯ สุขโต วิทูติ สุขนฺติ ชานนฺติฯ สพฺพเมตํ นิพฺพานเมว สนฺธาย วุตฺตํฯ

สมฺมูฬฺเหตฺถาติ เอตฺถ นิพฺพาเน สมฺมูฬฺหาฯ อวิทฺทสูติ พาลาฯ สพฺเพปิ หิ ฉนฺนวุติปาสณฺฑิโน ‘‘นิพฺพานํ ปาปุณิสฺสามา’’ติ สญฺญิโน โหนฺติ, เต ปน ‘‘นิพฺพานํ นาม อิท’’นฺติปิ น ชานนฺติฯ นิวุตานนฺติ กิเลสนีวรเณน นิวุตานํ ปริโยนทฺธานํฯ อนฺธกาโร อปสฺสตนฺติ อปสฺสนฺตานํ อนฺธกาโร โหติฯ กิํ ตํ เอวํ โหติ? นิพฺพานํ วา นิพฺพานทสฺสนํ วา อปสฺสนฺตานญฺหิ พาลานํ นิพฺพานมฺปิ นิพฺพานทสฺสนมฺปิ กาฬเมฆอวจฺฉาทิตํ วิย จนฺทมณฺฑลํ กฏาเหน ปฏิกุชฺชิตปตฺโต วิย จ นิจฺจกาลํ ตโม เจว อนฺธกาโร จ สมฺปชฺชติฯ

สตญฺจ วิวฏํ โหติ, อาโลโก ปสฺสตามิวาติ สตญฺจ สปฺปุริสานํ ปญฺญาทสฺสเนน ปสฺสนฺตานํ นิพฺพานํ อาโลโก วิย วิวฏํ โหติฯ สนฺติเก น วิชานนฺติ, มคา ธมฺมสฺส อโกวิทาติ ยํ อตฺตโน สรีเร เกเส วา โลมาทีสุ วา อญฺญตรโกฏฺฐาสํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา อนนฺตรเมว อธิคนฺตพฺพโต อตฺตโน วา ขนฺธานํ นิโรธมคฺคโต สนฺติเก นิพฺพานํฯ ตํ เอวํ สนฺติเก สมานมฺปิ มคฺคภูตา ชนา มคฺคามคฺคธมฺมสฺส จตุสจฺจธมฺมสฺส วา อโกวิทา น ชานนฺติฯ

มารเธยฺยานุปนฺเนหีติ เตภูมกวฏฺฏํ มารสฺส นิวาสฏฺฐานํ อนุปนฺเนหิฯ โก นุ อญฺญตฺร อริเยภีติ ฐเปตฺวา อริเย โก นุ อญฺโญ นิพฺพานปทํ ชานิตุํ อรหติฯ สมฺมทญฺญาย ปรินิพฺพนฺตีติ อรหตฺตปญฺญาย สมฺมา ชานิตฺวา อนนฺตรเมว อนาสวา หุตฺวา กิเลสปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพนฺติฯ อถ วา สมฺมทญฺญาย อนาสวา หุตฺวา อนฺเต ขนฺธปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพายนฺติฯ

4-12. ทุติยรูปารามสุตฺตาทิวณฺณนา

[137-145] จตุตฺถํ สุทฺธิกํ กตฺวา เทสิยมาเน พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสเยน วุตฺตํฯ ปญฺจมาทีนิ ตถา ตถา พุชฺฌนฺตานํ อชฺฌาสเยน วุตฺตานิฯ อตฺโถ ปน เตสํ ปากโฏเยวาติฯ

เทวทหวคฺโค จุทฺทสโมฯ

15. นวปุราณวคฺโค

1. กมฺมนิโรธสุตฺตวณฺณนา

[146] นวปุราณวคฺคสฺส ปฐเม นวปุราณานีติ นวานิ จ ปุราณานิ จฯ จกฺขุ, ภิกฺขเว, ปุราณกมฺมนฺติ น จกฺขุ ปุราณํ, กมฺมเมว ปุราณํ, กมฺมโต ปน นิพฺพตฺตตฺตา ปจฺจยนาเมน เอวํ วุตฺตํฯ อภิสงฺขตนฺติ ปจฺจเยหิ อภิสมาคนฺตฺวา กตํฯ อภิสญฺเจตยิตนฺติ เจตนาย ปกปฺปิตํฯ เวทนิยํ ทฏฺฐพฺพนฺติ เวทนาย วตฺถูติ ปสฺสิตพฺพํฯ นิโรธา วิมุตฺติํ ผุสตีติ อิมสฺส ติวิธสฺส กมฺมสฺส นิโรเธน วิมุตฺติํ ผุสติฯ อยํ วุจฺจตีติ อยํ ตสฺสา วิมุตฺติยา อารมฺมณภูโต นิโรโธ กมฺมนิโรโธติ วุจฺจติฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต ปุพฺพภาควิปสฺสนา กถิตาฯ

2-5. อนิจฺจนิพฺพานสปฺปายสุตฺตาทิวณฺณนา

[147-150] ทุติเย นิพฺพานสปฺปายนฺติ นิพฺพานสฺส สปฺปายํ อุปการปฏิปทํฯ ตติยาทีสุปิ เอเสว นโยฯ ปฏิปาฏิยา ปน จตูสุปิ เอเตสุ สุตฺเตสุ สห วิปสฺสนาย จตฺตาโร มคฺคา กถิตาฯ