3-15. ธมฺมวาทีปญฺหาสุตฺตาทิวณฺณนา
[316-328] เต โลเก สุคตาติ เต ราคาทโย ปหาย คตตฺตา สุฏฺฐุ คตาติ สุคตาฯ ทุกฺขสฺส โข อาวุโส ปริญฺญตฺถนฺติ วฏฺฏทุกฺขสฺส ปริชานนตฺถํฯ ทุกฺขตาติ ทุกฺขสภาโวฯ ทุกฺขทุกฺขตาติอาทีสุ ทุกฺขสงฺขาโต ทุกฺขสภาโว ทุกฺขทุกฺขตาฯ เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโยฯ
16. ทุกฺกรปญฺหาสุตฺตวณฺณนา
[329] อภิรตีติ ปพฺพชฺชาย อนุกฺกณฺฐนตาฯ นจิรํ อาวุโสติ อาวุโส ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน ภิกฺขุ ‘‘ปาโต อนุสิฏฺโฐ สายํ วิเสสมธิคมิสฺสติ, สายํ อนุสิฏฺโฐ ปาโต วิเสสมธิคมิสฺสตี’’ติ (ม. นิ. 2.345) วุตฺตตฺตา ฆเฏนฺโต วายมนฺโต นจิรสฺสํ ลหุเยว อรหํ อสฺส, อรหตฺเต ปติฏฺฐเหยฺยาติ ทสฺเสติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ
ชมฺพุขาทกสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
5. สามณฺฑกสํยุตฺตวณฺณนา
[330-331] สามณฺฑกสํยุตฺเตปิ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ
สามณฺฑกสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
6. โมคฺคลฺลานสํยุตฺตํ
1-8. ปฐมฌานปญฺหาสุตฺตาทิวณฺณนา
[332-339] โมคฺคลฺลานสํยุตฺเต กามสหคตาติ ปญฺจนีวรณสหคตาฯ ตสฺส หิ ปฐมชฺฌานวุฏฺฐิตสฺส ปญฺจ นีวรณานิ สนฺตโต อุปฏฺฐหิํสุฯ เตนสฺส ตํ ปฐมชฺฌานํ หานภาคิยํ นาม อโหสิฯ ตํ ปมาทํ ญตฺวา สตฺถา ‘‘มา ปมาโท’’ติ โอวาทํ อทาสิฯ ทุติยชฺฌานาทีสุปิ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ อารมฺมณสหคตเมว เหตฺถ ‘‘สหคต’’นฺติ วุตฺตํฯ
9. อนิมิตฺตปญฺหาสุตฺตวณฺณนา
[340] อนิมิตฺตํ เจโตสมาธินฺติ นิจฺจนิมิตฺตาทีนิ ปหาย ปวตฺตํ วิปสฺสนาสมาธิํเยว สนฺธาเยตํ วุตฺตนฺติฯ นิมิตฺตานุสาริ วิญฺญาณํ โหตีติ เอวํ อิมินา วิปสฺสนาสมาธิวิหาเรน วิหรโต วิปสฺสนาญาเณ ติกฺเข สูเร วหมาเนฯ ยถา นาม ปุริสสฺส ติขิเณน ผรสุนา รุกฺขํ ฉินฺทนฺตสฺส ‘‘สุฏฺฐุ วต เม ผรสุ วหตี’’ติ ขเณ ขเณ ผรสุธารํ โอโลเกนฺตสฺส เฉชฺชกิจฺจํ น นิปฺผชฺชติ, เอวํ เถรสฺสาปิ ‘‘สูรํ วต เม หุตฺวา ญาณํ วหตี’’ติ วิปสฺสนํ อารพฺภ นิกนฺติ อุปฺปชฺชติฯ อถ วิปสฺสนากิจฺจํ สาเธตุํ นาสกฺขิฯ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘นิมิตฺตานุสาริ วิญฺญาณํ โหตี’’ติฯ สพฺพนิมิตฺตานํ อมนสิการา อนิมิตฺตํ เจโตสมาธิํ อุปสมฺปชฺช วิหาสินฺติ สพฺเพสํ นิจฺจสุขอตฺตนิมิตฺตานํ อมนสิกาเรน อนิมิตฺตํ วุฏฺฐานคามินิวิปสฺสนาสมฺปยุตฺตํ เจโตสมาธิํ นิพฺพานารมฺมณํ อุปริมคฺคผลสมาธิํ อุปสมฺปชฺช วิหาสิํฯ
10-11. สกฺกสุตฺตาทิวณฺณนา
[341-342] อเวจฺจปฺปสาเทนาติ อจลปฺปสาเทนฯ ทสหิ ฐาเนหีติ ทสหิ การเณหิฯ อธิคณฺหนฺตีติ อภิภวนฺติ, อติกฺกมิตฺวา ติฏฺฐนฺติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ
โมคฺคลฺลานสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
