1. รโหคตสุตฺตวณฺณนา

[259] รโหคตวคฺคสฺส ปฐเม ยํ กิญฺจิ เวทยิตํ, ตํ ทุกฺขสฺมินฺติ ยํ กิญฺจิ เวทยิตํ, ตํ สพฺพํ ทุกฺขนฺติ อตฺโถฯ สงฺขารานํเยว อนิจฺจตนฺติอาทีสุ ยา เอสา สงฺขารานํ อนิจฺจตา ขยธมฺมตา วยธมฺมตา วิปริณามธมฺมตา, เอตํ สนฺธาย ยํ กิญฺจิ เวทยิตํ, ตํ ทุกฺขนฺติ มยา ภาสิตนฺติ ทีเปติฯ ยา หิ สงฺขารานํ อนิจฺจตา, เวทนานมฺปิ สา อนิจฺจตา เอวฯ อนิจฺจตา จ นาเมสา มรณํ, มรณโต อุตฺตริ ทุกฺขํ นาม นตฺถีติ อิมินา อธิปฺปาเยน สพฺพา เวทนา ทุกฺขาติ วุตฺตาฯ อถ โข ปน ภิกฺขุ มยาติ อิทํ น เกวลํ อหํ เวทนานํเยว นิโรธํ ปญฺญาเปมิ, อิเมสมฺปิ ธมฺมานํ นิโรธํ ปญฺญาเปมีติ ทสฺสนตฺถํ อารทฺธํฯ วูปสโม จ ปสฺสทฺธิโย จ เอวรูปาย เทสนาย พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสเยน วุตฺตาฯ สญฺญาเวทยิตนิโรธคฺคหเณน เจตฺถ จตฺตาโร อารุปฺปา คหิตาว โหนฺตีติ เวทิตพฺพาฯ

2-3. ปฐมอากาสสุตฺตาทิวณฺณนา

[260-261] ทุติเย ปุถู วายนฺติ มาลุตาติ พหู วาตา วายนฺติฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ ตติยํ วินา คาถาหิ พุชฺฌนฺตานํ อชฺฌาสเยน วุตฺตํฯ

4. อคารสุตฺตวณฺณนา

[262] จตุตฺเถ ปุรตฺถิมาติ ปุรตฺถิมายฯ เอวํ สพฺพตฺถฯ สามิสาปิ สุขา เวทนาติอาทีสุ สามิสา สุขา นาม กามามิสปฏิสํยุตฺตา เวทนาฯ นิรามิสา สุขา นาม ปฐมชฺฌานาทิวเสน วิปสฺสนาวเสน อนุสฺสติวเสน จ อุปฺปนฺนา เวทนาฯ สามิสา ทุกฺขา นาม กามามิเสเนว สามิสา เวทนา, นิรามิสา ทุกฺขา นาม อนุตฺตเรสุ วิโมกฺเขสุ ปิหํ อุปฏฺฐาปยโต ปิหปจฺจยา อุปฺปนฺนโทมนสฺสเวทนาฯ สามิสา อทุกฺขมสุขา นาม กามามิเสเนว สามิสา เวทนาฯ นิรามิสา อทุกฺขมสุขา นาม จตุตฺถชฺฌานวเสน อุปฺปนฺนา อทุกฺขมสุขา เวทนาฯ

5-8. ปฐมอานนฺทสุตฺตาทิวณฺณนา

[263-266] ปญฺจมาทีนิ จตฺตาริ เหฏฺฐา กถิตนยาเนวฯ ปุริมานิ ปเนตฺถ ทฺเว ปริปุณฺณปสฺสทฺธิกานิ, ปจฺฉิมานิ อุปฑฺฒปสฺสทฺธิกานิฯ เทสนาย พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสเยน วุตฺตานิฯ

9-10. ปญฺจกงฺคสุตฺตาทิวณฺณนา

[267-268] นวเม ปญฺจกงฺโค ถปตีติ ปญฺจกงฺโคติ ตสฺส นามํ, วาสิผรสุนิขาทนทณฺฑมุคฺครกาฬสุตฺตนาฬิสงฺขาเตหิ วา ปญฺจหิ องฺเคหิ สมนฺนาคตตฺตา โส ปญฺจกงฺโคติ ปญฺญาโตฯ ถปตีติ วฑฺฒกีเชฏฺฐโกฯ อุทายีติ ปณฺฑิตอุทายิตฺเถโรฯ ปริยายนฺติ การณํฯ ทฺเวปานนฺทาติ ทฺเวปิ, อานนฺท, ปริยาเยนาติ การเณนฯ เอตฺถ จ กายิกเจตสิกวเสน ทฺเว เวทิตพฺพา, สุขาทิวเสน ติสฺโสปิ, อินฺทฺริยวเสน สุขินฺทฺริยาทิกา ปญฺจ, ทฺวารวเสน จกฺขุสมฺผสฺสชาทิกา ฉ, อุปวิจารวเสน ‘‘จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา โสมนสฺสฐานิยํ รูปํ อุปวิจรตี’’ติอาทิกา อฏฺฐารส, ฉ เคหสิตานิ โสมนสฺสานิ, ฉ เนกฺขมฺมสิตานิ, ฉ เคหสิตานิ โทมนสฺสานิ, ฉ เนกฺขมฺมสิตานิ, ฉ เคหสิตา อุเปกฺขา, ฉ เนกฺขมฺมสิตาติ เอวํ ฉตฺติํสฯ ตา อตีเต ฉตฺติํส, อนาคเต ฉตฺติํส, ปจฺจุปฺปนฺเน ฉตฺติํสาติ เอวํ อฏฺฐสตํ เวทนา เวทิตพฺพาฯ

ปญฺจิเม อานนฺท กามคุณาติ อยํ ปาฏิเยกฺโก อนุสนฺธิฯ น เกวลญฺหิ ทฺเว อาทิํ กตฺวา เวทนา ภควตา ปญฺญตฺตา, ปริยาเยน เอกาปิ เวทนา กถิตา, ตํ ทสฺเสนฺโต ปญฺจกงฺคสฺส ถปติโน วาทํ อุปตฺถมฺเภตุํ อิมํ เทสนํ อารภิฯ อภิกฺกนฺตตรนฺติ สุนฺทรตรํฯ ปณีตตรนฺติ อตปฺปกตรํฯ เอตฺถ จ จตุตฺถชฺฌานโต ปฏฺฐาย อทุกฺขมสุขา เวทนา, สาปิ สนฺตฏฺเฐน ปณีตฏฺเฐน จ สุขนฺติ วุตฺตาฯ นิโรโธ อเวทยิตสุขวเสน สุขํ นาม ชาโตฯ ปญฺจกามคุณวเสน หิ อฏฺฐสมาปตฺติวเสน จ อุปฺปนฺนํ เวทยิตํ สุขํ นาม, นิโรโธ อเวทยิตสุขํ นามฯ อิติ เวทยิตสุขํ วา โหตุ อเวทยิตสุขํ วา, นิทฺทุกฺขภาวสงฺขาเตน สุขฏฺเฐน เอกนฺตสุขเมว ชาตํฯ

ยตฺถ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ยสฺมิํ ฐาเนฯ สุขํ อุปลพฺภตีติ เวทยิตํ สุขํ วา อเวทยิตํ สุขํ วา อุปลพฺภติฯ