เมนู

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

สํยุตฺตนิกาเย

ขนฺธวคฺค-อฏฺฐกถา

1. ขนฺธสํยุตฺตํ

1. นกุลปิตุวคฺโค

1. นกุลปิตุสุตฺตวณฺณนา

[1] ขนฺธิยวคฺคสฺส ปฐเม ภคฺเคสูติ เอวํนามเก ชนปเทฯ สุสุมารคิเรติ สุสุมารคิรนคเรฯ ตสฺมิํ กิร มาปิยมาเน สุสุมาโร สทฺทมกาสิ, เตนสฺส ‘‘สุสุมารคิร’’นฺเตฺวว นามํ อกํสุฯ เภสกฬาวเนติ เภสกฬาย นาม ยกฺขินิยา อธิวุตฺถตฺตา เอวํลทฺธนาเม วเนฯ ตเทว มิคคณสฺส อภยตฺถาย ทินฺนตฺตา มิคทาโยติ วุจฺจติฯ ภควา ตสฺมิํ ชนปเท ตํ นครํ นิสฺสาย ตสฺมิํ วนสณฺเฑ วิหรติฯ นกุลปิตาติ นกุลสฺส นาม ทารกสฺส ปิตาฯ

ชิณฺโณติ ชราชิณฺโณฯ วุฑฺโฒติ วโยวุฑฺโฒฯ มหลฺลโกติ ชาติมหลฺลโกฯ อทฺธคโตติ ติยทฺธคโตฯ วโยอนุปฺปตฺโตติ เตสุ ตีสุ อทฺเธสุ ปจฺฉิมวยํ อนุปฺปตฺโตฯ อาตุรกาโยติ คิลานกาโยฯ

อิทญฺหิ สรีรํ สุวณฺณวณฺณมฺปิ นิจฺจปคฺฆรณฏฺเฐน อาตุรํเยว นาม ฯ วิเสเสน ปนสฺส ชราตุรตา พฺยาธาตุรตา มรณาตุรตาติ ติสฺโส อาตุรตา โหนฺติฯ ตาสุ กิญฺจาปิ เอโส มหลฺลกตฺตา ชราตุโรว, อภิณฺหโรคตาย ปนสฺส พฺยาธาตุรตา อิธ อธิปฺเปตาฯ อภิกฺขณาตงฺโกติ อภิณฺหโรโค นิรนฺตรโรโคฯ อนิจฺจทสฺสาวีติ ตาย อาตุรตาย อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ อาคนฺตุํ อสกฺโกนฺโต กทาจิเทว ทฏฺฐุํ ลภามิ, น สพฺพกาลนฺติ อตฺโถฯ มโนภาวนียานนฺติ มนวฑฺฒกานํ ฯ เยสุ หิ ทิฏฺเฐสุ กุสลวเสน จิตฺตํ วฑฺฒติ, เต สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานาทโย มหาเถรา มโนภาวนียา นามฯ อนุสาสตูติ ปุนปฺปุนํ สาสตุฯ ปุริมญฺหิ วจนํ โอวาโท นาม, อปราปรํ อนุสาสนี นามฯ โอติณฺเณ วา วตฺถุสฺมิํ วจนํ โอวาโท นาม, อโนติณฺเณ ตนฺติวเสน วา ปเวณิวเสน วา วุตฺตํ อนุสาสนี นามฯ อปิจ โอวาโทติ วา อนุสาสนีติ วา อตฺถโต เอกเมว, พฺยญฺชนมตฺตเมว นานํฯ

อาตุโร หายนฺติ อาตุโร หิ อยํ, สุวณฺณวณฺโณ ปิยงฺคุสาโมปิ สมาโน นิจฺจปคฺฆรณฏฺเฐน อาตุโรเยวฯ อณฺฑภูโตติ อณฺฑํ วิย ภูโต ทุพฺพโลฯ ยถา กุกฺกุฏณฺฑํ วา มยูรณฺฑํ วา เคณฺฑุกํ วิย คเหตฺวา ขิปนฺเตน วา ปหรนฺเตน วา น สกฺกา กีฬิตุํ, ตาวเทว ภิชฺชติ, เอวมยมฺปิ กาโย กณฺฏเกปิ ขาณุเกปิ ปกฺขลิตสฺส ภิชฺชตีติ อณฺฑํ วิย ภูโตติ อณฺฑภูโตฯ ปริโยนทฺโธติ สุขุเมน ฉวิมตฺเตน ปริโยนทฺโธฯ อณฺฑญฺหิ สารตเจน ปริโยนทฺธํ, เตน ฑํสมกสาทโย นิลียิตฺวาปิ ฉวิํ ฉินฺทิตฺวา ยูสํ ปคฺฆราเปตุํ น สกฺโกนฺติฯ อิมสฺมิํ ปน ฉวิํ ฉินฺทิตฺวา ยํ อิจฺฉนฺติ, ตํ กโรนฺติฯ เอวํ สุขุมาย ฉวิยา ปริโยนทฺโธฯ กิมญฺญตฺร พาลฺยาติ พาลภาวโต อญฺญํ กิมตฺถิ? พาโลเยว อยนฺติ อตฺโถฯ ตสฺมาติ ยสฺมา อยํ กาโย เอวรูโป, ตสฺมาฯ

เตนุปสงฺกมีติ รญฺโญ จกฺกวตฺติสฺส อุปฏฺฐานํ คนฺตฺวา อนนฺตรํ ปริณายกรตนสฺส อุปฏฺฐานํ คจฺฉนฺโต ราชปุริโส วิย, สทฺธมฺมจกฺกวตฺติสฺส ภควโต อุปฏฺฐานํ คนฺตฺวา, อนนฺตรํ ธมฺมเสนาปติสฺส อปจิติํ กาตุกาโม เยนายสฺมา สาริปุตฺโต, เตนุปสงฺกมิฯ วิปฺปสนฺนานีติ สุฏฺฐุ ปสนฺนานิฯ อินฺทฺริยานีติ มนจฺฉฏฺฐานิ อินฺทฺริยานิฯ ปริสุทฺโธติ นิทฺโทโสฯ