เอวเมว โขติ เอตฺถ ปน อิทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ – จตฺตาลีสาย กฏฺฐวาหานํ ชลมาโน มหาอคฺคิกฺขนฺโธ วิย หิ เตภูมกวฏฺฏํ ทฏฺฐพฺพํ, อคฺคิชคฺคนกปุริโส วิย วฏฺฏสนฺนิสฺสิตโก โยคาวจโร, อตฺถกาโม ปุริโส วิย สมฺมาสมฺพุทฺโธ, เตน ปุริเสน ตสฺส ทินฺนโอวาโท วิย ตถาคเตน ‘‘เอหิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, เตภูมกธมฺเมสุ นิพฺพินฺท, เอวํ วฏฺฏทุกฺขา มุจฺจิสฺสสี’’ติ ตสฺส เตภูมกธมฺเมสุ กมฺมฏฺฐานสฺส กถิตกาโล, ตสฺส ปุริสสฺส ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺชิตฺวา ปาสาเท นิสินฺนกาโล วิย โยคิโน สุคโตวาทํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สุญฺญาคารํ ปวิฏฺฐสฺส เตภูมกธมฺเมสุ วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา อนุกฺกเมน ยถานุรูปํ อาหารสปฺปายาทิํ ลภิตฺวา, เอกาสเน นิสินฺนสฺส อคฺคผเล ปติฏฺฐิตกาโล, ตสฺส นฺหานวิเลปนาทีหิ สุโธตมณฺฑิตกายตฺตา ตสฺมิํ นิสินฺนสฺส เอกคฺคสุขสมปฺปิตกาโล วิย โยคิโน อริยมคฺคโปกฺขรณิยํ มคฺคญาโณทเกน สุนฺหาตสุโธตกิเลสมลสฺส หิโรตฺตปฺปสาฏเก นิวาเสตฺวา สีลวิเลปนานุลิตฺตสฺส อรหตฺตมณฺฑเนน อตฺตภาวํ มณฺเฑตฺวา วิมุตฺติปุปฺผทามํ ปิฬนฺธิตฺวา อิทฺธิปาทปาทุกา อารุยฺห นิพฺพานนครํ ปวิสิตฺวา ธมฺมปาสาทํ อารุยฺห สติปฏฺฐานมหาวีถิยํ วิโรจมานสฺส นิพฺพานารมฺมณํ ผลสมาปตฺติํ อปฺเปตฺวา นิสินฺนกาโลฯ ตสฺส ปน ปุริสสฺส ตสฺมิํ นิสินฺนสฺส ติณาทีนํ ขเยน อคฺคิกฺขนฺธสฺส อปฺปณฺณตฺติคมนกาโล วิย ขีณาสวสฺส ยาวตายุกํ ฐตฺวา อุปาทิณฺณกกฺขนฺธเภเทน อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุตสฺส มหาวฏฺฏวูปสโม ทฏฺฐพฺโพฯ ทุติยํฯ

3. สํโยชนสุตฺตวณฺณนา

[53] ตติเย สํโยชนิเยสูติ ทสนฺนํ สํโยชนานํ ปจฺจเยสุฯ ฌาเยยฺยาติ ชเลยฺยฯ เตลํ อาสิญฺเจยฺย วฏฺฏิํ อุปสํหเรยฺยาติ ทีปปฏิชคฺคนตฺถํ เตลภาชนญฺจ มหนฺตญฺจ วฏฺฏิกปาลํ คเหตฺวา สมีเป นิจฺจํ ฐิโตว เตเล ขีเณ เตลํ อาสิญฺเจยฺย, วฏฺฏิยา ขีณาย วฏฺฏิํ อุปสํหเรยฺยฯ เสสเมตฺถ สทฺธิํ โอปมฺมสํสนฺทเนน ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพํฯ ตติยํฯ

4. ทุติยสํโยชนสุตฺตวณฺณนา

[54] จตุตฺเถ อุปมํ ปฐมํ กตฺวา ปจฺฉา อตฺโถ วุตฺโตฯ เสสํ ตาทิสเมวฯ จตุตฺถํฯ