3. ทุกฺขสุตฺตวณฺณนา

[43] ตติเย ทุกฺขสฺสาติ วฏฺฏทุกฺขสฺสฯ สมุทยนฺติ ทฺเว สมุทยา ขณิกสมุทโย จ ปจฺจยสมุทโย จฯ ปจฺจยสมุทยํ ปสฺสนฺโตปิ ภิกฺขุ ขณิกสมุทยํ ปสฺสติ, ขณิกสมุทยํ ปสฺสนฺโตปิ ปจฺจยสมุทยํ ปสฺสติฯ อตฺถงฺคโมปิ อจฺจนฺตตฺถงฺคโม เภทตฺถงฺคโมติ ทุวิโธฯ อจฺจนฺตตฺถงฺคมํ ปสฺสนฺโตปิ เภทตฺถงฺคมํ ปสฺสติ, เภทตฺถงฺคมํ ปสฺสนฺโตปิ อจฺจนฺตตฺถงฺคมํ ปสฺสติฯ เทเสสฺสามีติ อิทํ วฏฺฏทุกฺขสฺส สมุทยอตฺถงฺคมํ นิพฺพตฺติเภทํ นาม เทเสสฺสามิ, ตํ สุณาถาติ อตฺโถฯ ปฏิจฺจาติ นิสฺสยวเสน เจว อารมฺมณวเสน จ ปจฺจยํ กตฺวาฯ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโสติ ติณฺณํ สงฺคติยา ผสฺโสฯ อยํ โข, ภิกฺขเว, ทุกฺขสฺส สมุทโยติ อยํ วฏฺฏทุกฺขสฺส นิพฺพตฺติ นามฯ อตฺถงฺคโมติ เภโทฯ เอวญฺหิ วฏฺฏทุกฺขํ ภินฺนํ โหติ อปฺปฏิสนฺธิยํฯ ตติยํฯ

4. โลกสุตฺตวณฺณนา

[44] จตุตฺเถ โลกสฺสาติ สงฺขารโลกสฺสฯ อยเมตฺถ วิเสโสฯ จตุตฺถํฯ

5. ญาติกสุตฺตวณฺณนา

[45] ปญฺจเม ญาติเกติ ทฺวินฺนํ ญาตกานํ คาเมฯ คิญฺชกาวสเถติ อิฏฺฐกาหิ กเต มหาปาสาเทฯ ธมฺมปริยายนฺติ ธมฺมการณํฯ อุปสฺสุตีติ อุปสฺสุติฏฺฐานํ, ยํ ฐานํ อุปคเตน สกฺกา โหติ ภควโต สทฺทํ โสตุํ, ตตฺถ ฐิโตติ อตฺโถฯ โส กิร คนฺธกุฏิปริเวณสมฺมชฺชนตฺถํ อาคโต อตฺตโน กมฺมํ ปหาย ภควโต ธมฺมโฆสํ สุณนฺโต อฏฺฐาสิฯ อทฺทสาติ ตทา กิร ภควโต อาทิโตว ปจฺจยาการํ มนสิกโรนฺตสฺส ‘‘อิทํ อิมินา ปจฺจเยน โหติ, อิทํ อิมินา’’ติ อาวชฺชโต ยาว ภวคฺคา เอกงฺคณํ อโหสิ, สตฺถา มนสิการํ ปหาย วจสา สชฺฌายํ กโรนฺโต ยถานุสนฺธินา เทสนํ นิฏฺฐเปตฺวา, ‘‘อปิ นุ โข อิมํ ธมฺมปริยายํ โกจิ อสฺโสสี’’ติ อาวชฺเชนฺโต ตํ ภิกฺขุมทฺทสฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อทฺทสา โข ภควา’’ติฯ