เมนู

10. เถรนามกสุตฺตวณฺณนา

[244] ทสเม วณฺณวาทีติ อานิสํสวาทีฯ ยํ อตีตํ ตํ ปหีนนฺติ อตีเต ขนฺธปญฺจเก ฉนฺทราคปฺปหาเนน ตํ ปหีนํ นาม โหติฯ อนาคตนฺติ อนาคตมฺปิ ขนฺธปญฺจกํ ตตฺถ ฉนฺทราคปฏินิสฺสคฺเคน ปฏินิสฺสฏฺฐํ นาม โหติ สพฺพาภิภุนฺติ สพฺพา ขนฺธายตนธาตุโย จ ตโย ภเว จ อภิภวิตฺวา ฐิตํฯ สพฺพวิทุนฺติ ตํ วุตฺตปฺปการํ สพฺพํ วิทิตํ ปากฏํ กตฺวา ฐิตํฯ สพฺเพสุ ธมฺเมสูติ เตสฺเวว ธมฺเมสุ ตณฺหาทิฏฺฐิเลเปหิ อนุปลิตฺตํฯ สพฺพญฺชหนฺติ ตเทว สพฺพํ ตตฺถ ฉนฺทราคปฺปหาเนน ชหิตฺวา ฐิตํฯ ตณฺหกฺขเย วิมุตฺตนฺติ ตณฺหกฺขยสงฺขาเต นิพฺพาเน ตทารมฺมณาย วิมุตฺติยา วิมุตฺตํฯ ทสมํฯ

11. มหากปฺปินสุตฺตวณฺณนา

[245] เอกาทสเม มหากปฺปิโนติ เอวํนามโก อภิญฺญาพลปฺปตฺโต อสีติมหาสาวกานํ อพฺภนฺตโร มหาเถโรฯ โส กิร คิหิกาเล กุกฺกุฏวตีนคเร ติโยชนสติกํ รชฺชํ อกาสิฯ ปจฺฉิมภวิกตฺตา ปน ตถารูปํ สาสนํ โสตุํ โอหิตโสโต วิจรติฯ อเถกทิวสํ อมจฺจสหสฺสปริวุโต อุยฺยานกีฬิกํ อคมาสิฯ ตทา จ มชฺฌิมเทสโต ชงฺฆวาณิชา ตํ นครํ คนฺตฺวา, ภณฺฑํ ปฏิสาเมตฺวา, ‘‘ราชานํ ปสฺสิสฺสามา’’ติ ปณฺณาการหตฺถา ราชกุลทฺวารํ คนฺตฺวา, ‘‘ราชา อุยฺยานํ คโต’’ติ สุตฺวา, อุยฺยานํ คนฺตฺวา, ทฺวาเร ฐิตา, ปฏิหารสฺส อาโรจยิํสุฯ อถ รญฺโญ นิเวทิเต ราชา ปกฺโกสาเปตฺวา นิยฺยาติตปณฺณากาเร วนฺทิตฺวา ฐิเต, ‘‘ตาตา, กุโต อาคตตฺถา’’ติ? ปุจฺฉิฯ ‘‘สาวตฺถิโต เทวา’’ติฯ ‘‘กจฺจิ โว รฏฺฐํ สุภิกฺขํ, ธมฺมิโก ราชา’’ติ? ‘‘อาม, เทวา’’ติฯ ‘‘อตฺถิ ปน ตุมฺหากํ เทเส กิญฺจิ สาสน’’นฺติ? ‘‘อตฺถิ, เทว, น ปน สกฺกา อุจฺฉิฏฺฐมุเขหิ กเถตุ’’นฺติฯ ราชา สุวณฺณภิงฺคาเรน อุทกํ ทาเปสิฯ เต มุขํ วิกฺขาเลตฺวา ทสพลาภิมุขา อญฺชลิํ ปคฺคณฺหิตฺวา, ‘‘เทว, อมฺหากํ เทเส พุทฺธรตนํ นาม อุปฺปนฺน’’นฺติ อาหํสุฯ รญฺโญ ‘‘พุทฺโธ’’ติ วจเน สุตมตฺเต สกลสรีรํ ผรมานา ปีติ อุปฺปชฺชิฯ ตโต ‘‘พุทฺโธติ, ตาตา, วทถา’’ติ? อาหฯ ‘‘พุทฺโธติ เทว วทามา’’ติฯ เอวํ ติกฺขตฺตุํ วทาเปตฺวา, ‘‘พุทฺโธติ ปทํ อปริมาณํ, นาสฺส สกฺกา ปริมาณํ กาตุ’’นฺติ ตสฺมิํเยว ปสนฺโน สตสหสฺสํ ทตฺวา ปุน ‘‘อญฺญํ กิํ สาสน’’นฺติ? ปุจฺฉิฯ ‘‘เทว ธมฺมรตนํ นาม อุปฺปนฺน’’นฺติฯ ตมฺปิ สุตฺวา ตเถว ติกฺขตฺตุํ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา อปรมฺปิ สตสหสฺสํ ทตฺวา ปุน ‘‘อญฺญํ กิํ สาสน’’นฺติ? ปุจฺฉิฯ ‘‘สงฺฆรตนํ เทว อุปฺปนฺน’’นฺติฯ ตมฺปิ สุตฺวา ตเถว ติกฺขตฺตุํ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา อปรมฺปิ สตสหสฺสํ ทตฺวา ทินฺนภาวํ ปณฺเณ ลิขิตฺวา, ‘‘ตาตา, เทวิยา สนฺติกํ คจฺฉถา’’ติ เปเสสิฯ เตสุ คเตสุ อมจฺเจ ปุจฺฉิ, ‘‘ตาตา, พุทฺโธ โลเก อุปฺปนฺโน, ตุมฺเห กิํ กริสฺสถา’’ติ? ‘‘เทว ตุมฺเห กิํ กตฺตุกามา’’ติ? ‘‘อหํ ปพฺพชิสฺสามี’’ติฯ ‘‘มยมฺปิ ปพฺพชิสฺสามา’’ติฯ เต สพฺเพปิ ฆรํ วา กุฏุมฺพํ วา อนปโลเกตฺวา เย อสฺเส อารุยฺห คตา, เตเหว นิกฺขมิํสุฯ

วาณิชา อโนชาเทวิยา สนฺติกํ คนฺตฺวา ปณฺณํ ทสฺเสสุํฯ สา วาเจตฺวา ‘‘รญฺญา ตุมฺหากํ พหู กหาปณา ทินฺนา, กิํ ตุมฺเหหิ กตํ, ตาตา’’ติ? ปุจฺฉิฯ ‘‘ปิยสาสนํ เทวิ อานีต’’นฺติฯ ‘‘อมฺเหปิ สกฺกา, ตาตา, สุณาเปตุ’’นฺติฯ ‘‘สกฺกา เทวิ, อุจฺฉิฏฺฐมุเขหิ ปน วตฺตุํ น สกฺกา’’ติฯ สา สุวณฺณภิงฺคาเรน อุทกํ ทาเปสิฯ เต มุขํ วิกฺขาเลตฺวา รญฺโญ อาโรจิตนเยเนว อาโรเจสุํฯ สาปิ สุตฺวา อุปฺปนฺนปาโมชฺชา เตเนว นเยน เอเกกสฺมิํ ปเท ติกฺขตฺตุํ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา ปฏิญฺญาคณนาย ตีณิ ตีณิ กตฺวา นวสตสหสฺสานิ อทาสิฯ วาณิชา สพฺพานิปิ ทฺวาทสสตสหสฺสานิ ลภิํสุฯ อถ เน ‘‘ราชา กหํ, ตาตา’’ติ, ปุจฺฉิฯ ‘‘ปพฺพชิสฺสามีติ นิกฺขนฺโต เทวี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ตาตา, ตุมฺเห คจฺฉถา’’ติ เต อุยฺโยเชตฺวา รญฺญา สทฺธิํ คตานํ อมจฺจานํ มาตุคาเม ปกฺโกสาเปตฺวา, ‘‘ตุมฺเห อตฺตโน สามิกานํ คตฏฺฐานํ ชานาถ อมฺมา’’ติ ปุจฺฉิฯ ‘‘ชานาม อยฺเย, รญฺญา สทฺธิํ อุยฺยานกีฬิกํ คตา’’ติฯ อาม คตา, ตตฺถ ปน คนฺตฺวา, ‘‘พุทฺโธ อุปฺปนฺโน, ธมฺโม อุปฺปนฺโน, สงฺโฆ อุปฺปนฺโน’’ติ สุตฺวา, ‘‘ทสพลสฺส สนฺติเก ปพฺพชิสฺสามา’’ติ คตาฯ ‘‘ตุมฺเห กิํ กริสฺสถา’’ติ? ‘‘ตุมฺเห ปน อยฺเย กิํ กตฺตุกามา’’ติ? ‘‘อหํ ปพฺพชิสฺสามิ, น เตหิ วนฺตวมนํ ชิวฺหคฺเค ฐเปยฺย’’นฺติฯ ‘‘ยทิ เอวํ, มยมฺปิ ปพฺพชิสฺสามา’’ติ สพฺพา รเถ โยชาเปตฺวา นิกฺขมิํสุฯ

ราชาปิ อมจฺจสหสฺเสน สทฺธิํ คงฺคาย ตีรํ ปาปุณิฯ ตสฺมิญฺจ สมเย คงฺคา ปูรา โหติฯ