10. พิฬารสุตฺตวณฺณนา

[232] ทสเม สนฺธิสมลสํกฏีเรติ เอตฺถ สนฺธีติ ภินฺนฆรานํ สนฺธิ, สมโลติ คามโต คูถนิกฺขมนมคฺโค, สํกฏีรนฺติ สงฺการฏฺฐานํฯ มุทุมูสินฺติ มุทุกํ มูสิกํฯ วุฏฺฐานํ ปญฺญายตีติ เทสนา ปญฺญายติฯ ทสมํฯ

11. สิงฺคาลสุตฺตวณฺณนา

[233] เอกาทสเม เยน เยน อิจฺฉตีติ โส ชรสิงฺคาโล อิจฺฉิติจฺฉิตฏฺฐาเน อิริยาปถกปฺปเนน สีตวาตูปวายเนน จ อนฺตรนฺตรา จิตฺตสฺสาทมฺปิ ลภตีติ ทสฺเสติฯ สกฺยปุตฺติยปฏิญฺโญติ อิทํ เทวทตฺตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ โส หิ เอตฺตกมฺปิ จิตฺตสฺสาทํ อนาคเต อตฺตภาเว น ลภิสฺสตีติฯ เอกาทสมํฯ

12. ทุติยสิงฺคาลสุตฺตวณฺณนา

[234] ทฺวาทสเม กตญฺญุตาติ กตชานนํฯ กตเวทิตาติ กตวิเสสชานนํฯ ตตฺริทํ ชรสิงฺคาลสฺส กตญฺญุตาย วตฺถุ – สตฺต กิร ภาตโร เขตฺตํ กสนฺติฯ เตสํ สพฺพกนิฏฺโฐ เขตฺตปริยนฺเต ฐตฺวา คาโว รกฺขติฯ อเถกํ ชรสิงฺคาลํ อชคโร คณฺหิ, โส ตํ ทิสฺวา ยฏฺฐิยา โปเถตฺวา วิสฺสชฺชาเปสิฯ อชคโร สิงฺคาลํ วิสฺสชฺเชตฺวา ตเมว คณฺหิฯ สิงฺคาโล จินฺเตสิ – ‘‘มยฺหํ อิมินา ชีวิตํ ทินฺนํ, อหมฺปิ อิมสฺส ทสฺสามี’’ติ ยาคุฆฏสฺส อุปริ ฐปิตํ วาสิํ มุเขน ฑํสิตฺวา ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิฯ อิตเร ภาตโร ทิสฺวา, ‘‘สิงฺคาโล วาสิํ หรตี’’ติ อนุพนฺธิํสุฯ โส เตหิ ทิฏฺฐภาวํ ญตฺวา วาสิํ ตสฺส สนฺติเก ฉฑฺเฑตฺวา ปลายิฯ อิตเร อาคนฺตฺวา กนิฏฺฐํ อชคเรน คหิตํ ทิสฺวา วาสิยา อชครํ ฉินฺทิตฺวา ตํ คเหตฺวา อคมํสุฯ เอวํ ชรสิงฺคาเล สิยา ยา กาจิ กตญฺญุตา กตเวทิตาฯ สกฺยปุตฺติยปฏิญฺเญติ อิทมฺปิ เทวทตฺตสฺส อาจารเมว สนฺธาย วุตฺตนฺติฯ ทฺวาทสมํฯ

โอปมฺมสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ภิกฺขุสํยุตฺตํ

1. โกลิตสุตฺตวณฺณนา

[235] ภิกฺขุสํยุตฺตสฺส ปฐเม, อาวุโสติ สาวกานํ อาลาโปฯ พุทฺธา หิ ภควนฺโต สาวเก อาลปนฺตา, ‘‘ภิกฺขเว’’ติ อาลปนฺติ, สาวกา ปน ‘‘พุทฺเธหิ สทิสา มา โหมา’’ติ, ‘‘อาวุโส’’ติ ปฐมํ วตฺวา ปจฺฉา, ‘‘ภิกฺขเว’’ติ ภณนฺติฯ พุทฺเธหิ จ อาลปิเต ภิกฺขุสงฺโฆ, ‘‘ภนฺเต’’ติ ปฏิวจนํ เทติ สาวเกหิ, ‘‘อาวุโส’’ติฯ อยํ วุจฺจตีติ ยสฺมา ทุติยชฺฌาเน วิตกฺกวิจารา นิรุชฺฌนฺติ, เยสํ นิโรธา สทฺทายตนํ อปฺปวตฺติํ คจฺฉติ, ตสฺมา ยเทตํ ทุติยํ ฌานํ นาม, อยํ วุจฺจติ ‘‘อริยานํ ตุณฺหีภาโว’’ติฯ อยเมตฺถ โยชนาฯ ‘‘ธมฺมี วา กถา อริโย วา ตุณฺหีภาโว’’ติ เอตฺถ ปน กมฺมฏฺฐานมนสิกาโรปิ ปฐมชฺฌานาทีนิปิ อริโย ตุณฺหีภาโวตฺเวว สงฺขํ คตานิฯ

วิตกฺกสหคตาติ วิตกฺการมฺมณาฯ สญฺญามนสิการาติ สญฺญา จ มนสิกาโร จฯ สมุทาจรนฺตีติ ปวตฺตนฺติฯ เถรสฺส กิร ทุติยชฺฌานํ น ปคุณํฯ อถสฺส ตโต วุฏฺฐิตสฺส วิตกฺกวิจารา น สนฺตโต อุปฏฺฐหิํสุฯ อิจฺจสฺส ทุติยชฺฌานมฺปิ สญฺญามนสิการาปิ หานภาคิยาว อเหสุํ, ตํ ทสฺเสนฺโต เอวมาหฯ สณฺฐเปหีติ สมฺมา ฐเปหิฯ เอโกทิภาวํ กโรหีติ เอกคฺคํ กโรหิฯ สมาทหาติ สมฺมา อาทห อาโรเปหิฯ มหาภิญฺญตนฺติ ฉฬภิญฺญตํฯ สตฺถา กิร อิมินา อุปาเยน สตฺต ทิวเส เถรสฺส หานภาคิยํ สมาธิํ วฑฺเฒตฺวา เถรํ ฉฬภิญฺญตํ ปาเปสิฯ ปฐมํฯ